محمد صادق خسروی علیا
اگر آستین بالا زده اید و باما و ” رمضان رستمی” همراه شده اید حتما در این ۲ هفته حداقل توانسته اید چهارچوب گلخانه تان را روی پشت بام عَلم کنید. اگر عجولانه داریم گزارش را شروع میکنیم به این خاطر است که وقت تنگ است و همین امروز و فردا باید بذر اسکناسهای سبز را در خاک بنشانیم!در این شماره قرار است در گلخانه کوچکی که روی پشت بام بنا کردهایم خیارگلخانهای بکاریم، کِشتی که میگویند بسیار پرسود و البته راحت است.
همه اینها بر میگردد به گزارشی که هفته پیش در کسب و کار سرنخ چاپ شد. گزارش ” صندوقچه گنج روی پشت بام” که ما را با رمضان رستمی یک کارآفرین موفق آشنا کرد، کسی که ۱۰۰ متر از پشت بام خانهاش را تبدیل کرده به گلخانه و با گل و گیاه و صیفی جات سالانه درآمد چند میلیونی دارد. شماره قبل پرورش دادن دو دوره گل را از رمضان آموختیم که سالانه در آمد ۱۸ میلیونی دارد در ۱۰۰ متر گلخانه. حالا هم قرار است ریز و درشت پرورش خیارگلخانهای را یادمان بدهد. این روند ادامه دارد به ما بپیوندید تا صاحب یکی از این صندوقچههای گنج شوید.
یک فن تازه گلخانه ای
در همان گلخانهای که در پشت بام ساختهاید میتوانید علاوه بر گل، خیار گلخانهای هم بکارید. ( سیر تا پیاز طریقه ساخت گلخانه روی پشت بام را در شماره قبلی سرنخ چاپ شده، آن را با دقت بخوانید) فقط تنها نکتهای که باید برای کاشت صیفی جات گلخانهای در نظر بگیرید این است که حواستان باشد هنگام خرید پلاستیک گلخانهای( همان عایقی که روی چهارچوب گلخانه را میپوشاند) دقت کنید عایقUv دار باشد. کیفیتی که این روزهابرای عینکهای آفتابی هم مد نظر است.
کارکرد اصلی پلاستیکهای Uv دار این است که اشعههای آسیب رسان خورشید را دفع میکنند. رمضان رستمی میگوید: “عایقهای ساده گلخانهای( آنهایی که Uv دار نیستند) ،زیر نور آفتاب خاصیت ذره بینی پیدا میکنند که این اشعهها برای رشد گیاهان به خصوص صیفی جات بسیار مضر است. این عایقهای جدید که به تازگی به بازار آمدهاند تفاوت قیمت چندانی با نوع ساده و ابتدایی پلاستیکهای گلخانهای ندارد. اما در نتیجه حاصل از کار، نقش اساسی را بازی میکنند.”
یک سیستم پر طمطراق!
خوب. میرویم سر اصل مطلب. کاشت خیار گلخانهای. با این فرض شروع میکنیم که یک گلخانه ۱۰۰ متری روی پشتبام بنا کرده اید. یک چهارچوب فلزی با عایقهای یو وی دار.همین.
قبل از هر چیز باید به فکر یک سیستم آب رسانی قطرهای باشید.” خیار گلخانهای یا همان خیار درختی با سیستم آبرسانی قطرهای پرورش داده میشود و به جز این روش، روشهای دیگر نه به صرفه است وبه درد بخور.”
انگار مساله دارد کمی پیچیده میشود.” آبرسانی قطرهای ” اسم با مسمایی که بعضیها را میترساند و بعضیها را متعحب میکند! اولین سوالی که با شنیدن نام این سیستم پر طمطراق مطرح میشود این است که چقدر خرج بر میدارد؟ رستمی در این باره میگوید:” این کار یک بار برای همیشه است. یعنی شما یکبار هزینه میکنید و این سیستم درهمه دورههای مختلف کاشت محصول پاسخگو است. مثل لولهکشی ساختمان که یکبار برای همیشه است. کلا برای راه اندازی این سیستم در ۱۰۰ مترمربع گلخانه، چیزی حدود یک تا یک ونیم میلیون تومان کنار بگذارید. این سیستم آبرسانی شامل یک مخزن هزار لیتری آب، حدود ۱۰۰ متر لوله یک یا نیم اینچی مخصوص آبیاری قطرهای و یک پمپ آب متوسط است.”
نکته مهم در سیستم آبرسانی قطرهای این است که در این سیستم آب کمی مصرف میشود حتی کمتر از مقداری که با آبپاشهای دستی مصرف میشود! پس خیلی نگران مصرف آب نباشید.
ناودانی یا بالشتکی!؟
وقتی خیالتان بابت آبرسانی راحت شد میتوانید به مرحله بعد فکر کنید. به نوع گلدان ها. رستمی برای این مرحله دو روش استاندارد پشنهاد میکند؛ یکی روش به اصطلاح ناودانی و دیگری روش بالشتکی. نام شان کمی عجیب و غریب است اما هر دو در مرحله اجرای کار، ساده هستند.
ابتدا میرویم سراغ روش ناودانی؛” ناودانی همانطور که از اسمش معلوم است لولههای نیمهای است از جنس گالوانیزه. درون این لولهها از خاک پر میشود و این سازههای یک دست و ردیفی میشود گلدانهای گلخانه شما. در این روش نکتهای حائز اهمیتی وجود دارد که نباید از آن غافل شد.
اینکه حتما باید ناودانهایی که در نظر میگیرید بین۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر از زمین فاصله داشته باشند. این فاصله به این خاطر است که درخچههای خیار در ماههای اول، روی زمین گسترده نشود و بپوسد. نه تنها در این روش بلکه در دیگر روشها هم باید توجه داشته باشد که گلدانهای خیار۳۰ تا ۴۰ سانتی متر از زمین فاصله داشته باشند.
در روش ناودانی این فاصله با چهارپایههای کوچکی که زیر ناودانها قرار میگیرد حفظ میشود. روش ناودانی نیز مانند سیستم آبرسانی قطرهای عمری است. یعنی یکبار برای همیشه. اگر میخواهید با این روش شروع به کار کنید روش ناودانی حدود ۸۰۰ تا یک میلیون تومان هزینه دارد.”
روش دوم کم هزینهتر است و اما یک بار مصرف. اگر دست و بالتان خالی است بهتر است بروید سراغ روش بالشتکی.” با ۱۰۰ هزار تومان میتوانید بالشتک (یا همان گلدانهای پلاستیکی) را از بازار خریداری کنید. این گلدانهای کیسهای که از جنس پلاستیک ضخیم و شفاف هستند وقتی با خاک پر میشوند در نهایت به شما یک گلدان با ابعاد یک متر در ۴۰ سانتی متر تحویل میدهد.
در هر یک از این گلدانها میتوانید ۴ بذر خیارگلخانهای بکارید که هر کدام تبدیل به یک درخچه میشوند. توجه داشته باشید که بذرها باید به اندازه دو برابر قطرشان در خاک فرو روند و فاصله و حریم ۳۰ سانتی متری یک بذر خیار با بذر دیگر رعایت شود.”
تا اینجای کار بستر کاشت برای شما فراهم شده است. بستری که یک خرج اولیه به حساب میآید و در دورههای بعد نیازی نیست دوباره برای آن هزینه کنید. اینطور که به اتفاق آقای رستمی حساب و کتاب کردیم ساخت ۱۰۰ متر گلخانه روی پشت بام و راه اندازی سیستم آبرسانی قطرهای و فراهم کردن بستر کاشت با روش ناودانی حدودا ۹ میلیون تومان هزینه بر میدارد اما با بستر کاشت بالشتکی ۸ میلیون تومان.
خاکِ از گل نازکتر
از این مرحله به بعد میتوانید دست به چرتکه شوید و هزینه هر دوره کاشت خیارگلخانهای را حساب کنید. این هزینهها را برای هر دوره مد نظر بگیرد. گلخانهها خالی است و باید برویم اول سراغ خاک گلخانه.برای خیار درختی یک نمونه خاک تعریف شده است که میتوانید آن را از بازار تهیه کنید. مخلوط کوکوپیت و پرلیت.
“کوکوپیت و پرلیت” بسته پشنهادی خیلی از کسانی است که خیار گلخانهای میکارند. این نوع خاک گلدان که هم قیمت پایینی دارد و هم کیفیت بالایی، از پس تمام آزمونها برآمده و تجربه ثابت کرده مخلوطی از دو سوم کوکو پیت و یک سوم پرلیت باشد مناسبترین خاک برای کاشت خیار گلخان را در اختیار شما قرار میدهد.
تهیه این خاک برای ۱۰۰مترمربع گلخانه حدودا ۱۵۰ هزار تومان است. دقت کنید هیچوقت مخلوط آماده خاک، خریداری نکنید. مطمئنترین کار این است که شما هر دو نمونه پیشنهادی را تهیه کنید و با همان فرمول که گفتم مخلوطشان کنید.”
واریته سرنوشت ساز
این مرحله را حسابی جدی بگیرد و برایش وقت بگذارید. مرحله انتخاب بذر.” بذر نقش اساسی و مهمی در کشاورزی بازی میکند. هر بذری مناسب کار و شرایط کاشتی که شما در نظر دارید نیست. برای کاشت خیار گلخانهای تنها یک بذر را به شما پشنهاد میکنم. بذری که خودم از آنها نتیجه گرفتم.واریته سوکراتس.
سوکراتس بذری است که مقاومت بالایی در برابر نوسانات آب و هوایی دارد. میوهای سوکراتس سبز تیره رنگ میشود و تا ۱۸ سانتی متر رشد میکند. از ویژگی مهم و اساسی این بذر مقاومت فوق العاده آن در برابر سرماست تا آنجا که گلخانه دارها برای کاشت زمستانه خیارهای درختی تنها از این بذر استفاده میکنند. به هرحال این را هم مد نظر بگیرید که شما از هر بذری که استفاده کنید حتی از مرغوب ترین هایش ، نباید از مرحله” داشت” و مراقبت از محصول غافل شوید.”
خیار گلخانهای را کی بکاریم؟
خیار گلخانهای را میشود در سال ۳ بار کِشت کرد. اما بهترین زمان برای کشت این صیفی کشت زمستانه و بهاره آن است.” نیمه شهریور ماه بهترین زمان برای کشت زمستانه است. این میوه بعد از ۴۵ روز از زمان کاشت ثمر میدهد و این روند تا دو ماه ونیم ادامه دارد.
بذر شهریور ماه محصول زمستان را میدهد. این ثمردهی از اواسط آبان تا اواخر دی ماه ادامه دارد. بعد از پایان این دوره با شروع بهمن ماه، دوره دوم کشت آغاز میشود. بذرهای دی ماه، محصول بهار را میدهد. از نیمه اسفند ماه تا اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد روند ثمردهی کاشت بهاره شما ادامه مییابد.البته در خرداد ماه هم میتوانید خیارگلخانهای بکارید اما سود چندانی ندارد. بذر خرداد محصول تابستان را میدهد یعنی درست زمانی که موسم برداشت خیارهای بوتهای و مزرعهای است.به همین خاطر با توجه به فراوانی این محصول در تابستان، کشت آن در خرداد توصیه نمی شود.”
مراقبت های ویژه سهم تعیین کنندهای در پرورش صیفی جات و به خصوص خیار گلخانه ای دارد.
کلینیک خیار سبزها!
بعد از کاشت بذر، وارد مراحل سرنوشت سازی می شویم که با داشتن تجربه و اطلاعات کافی در زمینه ” داشت” می توانید مرغوب ترین محصول را برداشت کنید. نکات طلایی که در ادامه می آید در زمینه تولید محصول خیار گلخانه به شما کمک می کند.
آبیاری اصولی
مهمترین مرحله مراقبتهای ویژه از محصول خیار گلخانهای، آبیاری به موقع آن است. الان تا مرحله کاشت دانه پیش رفتهایم. به گفته رستمی ۲ تا ۳ روز زمان میبرد تا جوانهها سر از خاک بیرون آورند:” از زمانی که دانه در خاک فرو میرود آبیاری آغاز میشود. خیار بوتهای در روزهای کوتاه زمستان نیاز به ۴ بار آبیاری در روز و در روزهای گرم و طولانی تر نیار به ۵ تا ۶ مرحله آبیاری دارد.
البته هرکدام از این مراحل ۴ دقیقه بیشتر زمان نمیبرد. هر درخچه خیار در هر روز با ۶ بار آبیاری قطرهای تنها بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ سی سی آب مینوشد. بعد از شکفتن جوانهها شما میتوانید کار آبیاری را به اعضای خانوادهتان محول کنید. تنها لازم است پمپ مخزن را برای ۴ دقیقه روشن کنند. همین.
البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که هنگام محصولدهی، خیار گلخانهای نیاز به آب بیشتری دارد. این مقدار بین ۲ تا ۳ برابر میزان مصرف اولیه متغیر است و بستگی دارد به رطوبت و دمای گلخانه . مثلا در روزهای ابری۲ تا ۳ بار آبیاری کافی است. بعضی روزها هم به خاطر بازندگی رطوبت هوا زیاد است و یک بار آبیاری رطوبت مورد نیار خاک گلدانها را تامین میکند. تنها باید به این دقت کنید که در طول روز باید خاک گلدانها مرطوبت باشد.
دما و رطوبت
دما سنج یک وسیله اساسی و کاربردی است در گلخانه. دمای گلخانه باید بین ۱۸ تا ۲۵ درجه سانتی گراد باشد و رطوبت بین ۵۰ تا ۶۵ درجه. دما و رطوبت گلخانه مرتب باید بررسی شود. در فصل زمستان با یک عدد بخاری ۷ هزار میتوانید دمای گلخانه را تنظیم کنید و درروزهای گرم یک کولر ۸ هزار هم کارتان را راه میاندازد.
کود و آفت زدایی
از نیمههای ماه اول کاشت تا پایان برداشت محصول باید به فکر کود و تقویت درخچههای خیار باشید. رستمی برای خیار گلخانه یک نوع کود توصیه میکند. این کودها در مخزن آب حل میشوند و از طریق آبیاری به ریشه میرسند:” کودهای تک عنصری گزینه مناسبی برای خیار گلخانهای است. اگر فرض کنیم شما یک مخزن هزار لیتری برای آبیاری دارید بسته به نوع کود و دستور العمل آن از ۵۰ تا ۵۰۰ گرم از آن در هزار لیتر آب باید حل شود. کودهای تک عنصری قیمت مناسبی دارند وهر کیلو از آن را میتوانید در بازار بین ۸ تا ۱۰ هزار تومان خریداری کنید.”
درخچهها ویزیت شوند
شناسایی آفتها و کمبودهای صیفی جات کار سادهای نیست و آقای رستمی در این زمینه توصیه میکند بهتر است در دورههای اول و تجربههای اول کاشت، از یک کارشناس کشاورزی کمک بگیریم:” آفتها و کمبود منزیم، آهن، سیدم ، کلسیم و … در گیاه بسته به اقلیم و شرایط محیطی بارز میشود. ممکن است یک دوره بدون آفت طی شود اما بهترین کار ممکن این است که مبتدیها در دورههای اول از یک کارشناس کشاورزی که تجریه کافی دارد کمک بگیرند.
کارشناسان زبده زیادی هستند که در گلخانهها شخصی سرکشی میکنند و مانند یک پزشک ، مرض گیاه را تشخیص میدهند و نسخه تجویز میکنند. در هر دوره چهار ماهه بهتر است ۱۰ جلسه پزشک گیاهان، آنها را ویزیت کند. این کار تقریبا برای شما حدود یک میلیون تومان هزینه دارد. البته در دورههای اول کار. بعدا که تجربه کافی کسب کردید نیازی به این کار نیست.
هر دوره ۳ هزار کیلو محصول!
تا به اینجا برای یک مبتدی ، کاشت خیار گلخانه به جز هزینههای بستر کاشت که یکبار برای همیشه است، دورههای اول حدود ۶ میلیون تومان بابت خرید خاک، بذر، کود، هزینههای مصرفی آبیاری و تامین گرمایش یا سرمایش گلخانه، کارشناسی و تشخیص آفتها و… هزینه برمیدارد.
“برداشت این محصول از ۴۵ روز بعد از کاشت آغاز و تا ۲ ماه و نیم ادامه دارد. این فرصت مناسبی برای بازاریابی و تزریق اندک اندک محصول به بازار است. هر درخچه خیار از ابتدای برداشت تا پایان دوره حداقل ۱۰کیلوگرم محصول میدهد. محصول گلخانههای ۱۰۰متری به خاطر کاشت در فضای کوچک جزو بهترین و مرغوبترینها هستند. در یک گلخانه ۱۰۰ متری چه با استفاده ازروش ناودانی و چه با استفاده از روش بالشتکی میتوان حداقل ۳۰۰ درخچه پرورش داد. اگر یک حساب سرانگشتی کنید متوجه میشوید که هر دوره کاشت در یک گلخانه ۱۰۰ متری میشود حداقل ۳ تن خیار گلخانه برداشت کرد.”
آقای رمضانی از میزان سوددهی کاشت زمستانه سال ۹۳ و بهاره سال ۹۴ یعنی دو دوره قبلی که خودش در گلخانه ۱۰۰ متری محصول برداشت کرده است میگوید:” در کاشت زمستانه هم هزینهها بالاتر میرود و هم میزان سوددهی. بالا رفتن هزینه تنها به خاطر گرم نگاه داشتن گلخانه است اما با این وجود سوددهی در فصل زمستان اغلب کمی بالاتر از دوره کاشت بهاره است.
نیمه دوم شهریور ماه پارسال خیارگلخانهای کاشتم. حدودا ۳ تن و ۲۰۰ کیلو گرم تا پایان دوره برداشت کردم. آن موقع هر کیلو خیار در بازار حدود ۳ هزار تا ۳۲۰۰ تومان بود. در دوره کاشت بهاره نیز ۳ تن و نیم برداشت کردم و فروختم کیلویی ۳ هزار تومان.” به گفته آقای رمضانی باردهی خیارگلخانه، چون روزانه است به شما این فرصت را میدهد تا با آسودگی خاطر و فرصت کافی محصول تان را بفروشید.”
نیازی نیست راه دوری بروید، با یک بازاریابی میدانی کوتاه در محل خودتان میتوانید محصول روزانه تان را به میوه فروشیها بفروشید. دو دوره قبل بیش از ۱۲ میلیون تومان سود کردم اما تخمین میزنم اگریک مبتدی وارد این کار شود و این اصول را رعایت کند در دورههای اول حداقل ۱۲ میلیون تومان به دست خواهد آورد. این در حالی است که این شغل روزانه ۱ الی ۲ ساعت از وقت و کارمفید میطلبد.”
به نقل از مجله سرنخ ( همشهری)