کسب درآمد از خط‌خطی‌های مدرن

پولدارشو
سید میلاد ناظمی
در دوره‌ی تایپ و دوری از خودکار و قلم می‌شود از خوش‌خط بودن کسب درآمد کرد!

درست است که الان همه چیز تایپی شده و ما بدخط‌ها خودمان را با «دوران نامه نوشتن با دستخط خود آدم گذشته» توجیه می‌کنیم اما خودمان هم می‌دانیم که خوش‌خطی هنوز هم مهم و جذاب است. واقعیت این است که خط خوش داشتن یک آرزوی نهفته است که همیشه سرکوبش کرده‌ایم و سعی کرده‌ایم به روی خودمان نیاوریم. صفحه‌ی مهارت این هفته روایت یکی از افرادی است که قبلا شبیه ما بوده اما به جای سرکوب این آرزوی نهفته به سراغ آن رفته و استعداد خودش را بروز داده است. مرضیه میرهادی که متولد سال۶۸ است، پس از پایان دوره‌ی کارشناسی بی‌خیال مهندسی پزشکی شده و به سراغ هنر خطاطی و کشیدن تابلوهای نقاشیخط رفته است. میرهادی در حال حاضر از طریق صفحه‌ی اینستاگرامش با نام «سه نقطه» تابلوهایش را به فروش می‌رساند و یک بار هم همراه استادش در برج میلاد نمایشگاه برگزار کرده است.

هرچه خوبان همه دارند

ماجرای شکل‌گیری هنر نقاشیخط مانند ساخته شدن فیلم‌ انتقام‌جویان است. همان‌طور ‌که در انتقام‌جویان چند اسطوره به هم می‌پیوندند، در نقاشیخط هم نقاشی و خطاطی همنشین شده‌اند و این هنر را خلق کرده‌اند؛ هنری که هنوز بخش قابل‌توجهی از مردم با آن آشنا نیستند. نقاشیخط ابتدا با خط‌هایی مانند نستعلیق و ثلث شروع شده اما به مرور زمان و با ابداع ‌خط‌های جدید گسترش یافته است. در حال حاضر تابلوهای زیادی با استفاده از خطوطی ساخته می‌شوند که استادان معاصر آن را خلق کرده‌اند. هدف کلی این هنر کشیدن یک طرح نهایی با استفاده از طرح حروف و خطوط مختلف است. نقاشیخط بیشتر به خطاطی نزدیک است و به همین خاطر هر کسی که به آن علاقه دارد باید اول از همه‌ خط خوشی داشته باشد و مهم‌تر از آن به یکی از خطوط تسلط نسبی پیدا کند. مرضیه میرهادی که در حال حاضر برای خودش کارگاه نقاشیخط دارد، حدودا شش سال قبل و بسیار اتفاقی با این هنر آشنا شده است و پس از آن به شکل خودآموز کارش را شروع کرده است.

«سال ۹۰ بود که در اینترنت دنبال شعری می‌گشتم که با یک تصویر دستنویس مواجه شدم. اولش خیلی متوجه جزئیات خط نشدم ولی بعد از آن خوشم آمد. بیشتر که جست‌وجو کردم، متوجه شدم آن نوشته با خط کرشمه بوده است. به قدری از این خط خوشم آمد که تصمیم گرفتم آن را یاد بگیرم و برای نوشتن متن‌های مورد علاقه‌ام از آن استفاده کنم. برای یادگیری هم سراغ استاد خاصی نرفتم و با یک کتاب خودآموز شروع به کار کردم. حدودا هفته‌ای چند ساعت تمرین می‌کردم و پس از حدود شش‌ماه بیشتر قوانین این خط را یاد گرفتم، البته از آن‌جا که استاد نداشتم و حرکت دستش را ندیده‌ام، هنوز هم در کشیدن بعضی از حروف مشکل دارم ولی در کل توانستم موفق شوم و آن را یاد بگیرم».

همه چیز با هنرجو است

نقاشیخط مثل بخش قابل‌توجهی از کارهای هنری به شکل آکادمیک در دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شود و اگر کسی به این هنر علاقه‌مند شود باید از طریق کتاب‌های خودآموز یا کلاس‌های استادان مختلف آن را یاد بگیرد. کلاس‌های آموزشی این هنر خیلی هم پرتعداد نیستند و معمولا در هر شهر چند استاد شاخص هستند که می‌توانند یکی از خطوط را آموزش دهند. علاوه بر این‌، بعضی از خطوطی که در نقاشیخط کاربرد دارند؛ کتاب خودآموز ندارند و تنها راه یادگیریشان فقط آموزش دیدن توسط استاد است. برای مثال مرضیه میرهادی با این‌که خط کرشمه را به صورت خودآموز یادگرفته بود برای آموزش خط خاتم سراغ استاد رفت. آن هم استادی که خودش مبدع این خط بود؛ «بعد از این که تا حدی روی خط کرشمه مسلط شدم با هنر نقاشیخط آشنا شدم. با کمی پرس‌وجو و دیدن آثار مختلفی که با خطوط متفاوت کشیده شده بود به این نتیجه رسیدم که خط خاتم را دوست دارم. به همین خاطر در کلاس‌های استاد الطافی که خودشان مبدع این خط بودند، ثبت‌نام کردم. خاتم تلفیق چند خط با هم است و آن را با ۱۰جلسه آموزش و تمرین یاد گرفتم. بعد از آن هم کشیدن تابلو را شروع کردم و بعد از مدتی به فکر فروشش رسیدم و صفحه‌ی اینستاگرامم را راه‌اندازی کردم.»

قیمت
قیمت مشخصی برای کلاس‌ها وجود نداردو بسته به استادانی که آموزش می‌دهند، عددها تغییر می‌کند. در تهران پنج استاد معروف هستند که هر کدام سبک مخصوص به خودشان را دارند. هنرجوها باید بر اساس علاقه‌ای که دارند، به سراغ یکی از آن‌ها بروند. دوره‌ی یادگیری هم به هنرجو وابسته است. بعضی‌ها که مباحث اولیه را بلد هستند و استعدادش را دارند، زود یاد می‌گیرند و بعضی‌ها دیرتر، البته نباید از نقش تمرین مداوم هم غافل شد.

دهه‌ات گذشته نستعلیق!

تا همین چندسال پیش تابلوهای دستنویس و نستعلیق ساده طرفداران زیادی داشت اما در چند سال اخیر آشنایی مردم با نقاشیخط بسیار زیادتر شده و طرفداران نسبتا زیادی پیدا کرده است، البته خیلی از همین طرفدارها هم به طور دقیق با جزئیات این هنر آشنایی ندارند اما زیبایی تابلوها باعث شده آن‌ها به این هنر جذب شوند. برای مثال بیشتر مخاطبان صفحه‌ی سه نقطه سوالاتی در مورد اسم این هنر، نحوه یادگیری و… می‌پرسند. «بیشتر کسانی که تابلوها را می‌بینند از من سوالات یکسانی می‌پرسند و دوست دارند نقاشیخط را یاد بگیرند. این نشان می‌دهد که این هنر به سرعت در حال گسترش است و حتی بازار کار خوبی هم در آینده خواهد داشت. برای شروع نقاشیخط باید حداقل روی یک خط تسلط کافی داشت. درآمد هنرمندان این رشته از طریق فروش تابلو یا برگزاری کلاس است، البته بعضی‌ها هم از این هنر در کارهای گرافیکی استفاده می‌کنند. به طور کلی خیلی نباید بر درآمدی که از این راه کسب می‌شود دل بست و برایش برنامه‌ریزی کرد، چون ممکن است در یک بازه‌ی زمانی کلی سفارش به دست آدم برسد و در یک زمان طولانی دیگر هیچ کس سفارشی به آدم ندهد. در حال حاضر هم افراد کمی هستند که در این رشته‌ به مرحله‌ی استادی رسیده‌اند و هنوز اشباع نشده است. به همین دلایل حدس می‌زنم نقاشی‌خط در سال‌های آینده به لحاظ کاری شغلی پر درآمد و جذاب باشد.» دو میلیون تومان درآمد میرهادی است که با صرف روزانه چهار ساعت وقت به دست می‌آورد.

شبیه‌ شاعرها

خیلی از شعرا معتقدند که شعر در یک لحظه‌ی نامعلوم به ناخودآگاه شاعر می‌رسد. مرضیه میرهادی هم درمورد بعضی تابلوها چنین نظری دارد؛ «خیلی از تابلوها در لحظه تولید می‌شوند و چون کار دست و از سر ذوق هستند، دیگر تکرار نخواهند شد. بارها شده که خریداران سفارش اثری مشابه یک اثر قدیمی را داده‌اند اما تفاوت‌های اثر جدید با قبلی باعث نارضایتی آن‌ها شده است. کشیدن دوباره‌ی آن طرح از اول یا رسیدن به آن ترکیب رنگ خاص و… تقریبا غیرممکن است. از این لحاظ‌ کارما شبیه شاعرهاست.»

خالقان فروتن هنر

وقتی بحث به سخت‌ترین بخش نقاشیخط رسید، میرهادی با تاکید خاصی گفت: «سخت‌ترین بخش نقاشیخط، خلق کردن است. بعضی اوقات برای خلق یک طرح جدید ممکن است بیش از یک سال وقت صرف شود اما نتیجه‌ی خوبی ندهد.» وقتی که طرح جدید خلق نشود، هنرمند به تکرار می‌افتد و کم‌کم افت می‌کند. هیچ هنرمندی هم نمی‌تواند بگوید من هر روز یک طرح جدید خلق می‌کنم و سریع آن را می‌فروشم و به سراغ بعدی می‌روم. مرضیه میرهادی در این مورد می‌گوید: «برای کشیدن بیشتر طرح‌ها بیشتر از چند روز زمان نیاز نیست اما ممکن است ایده‌ی اصلی طرح بعد از چندماه یا حتی چند سال به ذهن هنرمندی برسد. خریداران تابلو هم فقط بخش کشیدن تابلو را می‌بینند و زمان پیش‌تولید و اهمیت آن را درک نمی‌کنند به همین خاطر بعضا فکر می‌کنند پولی که برای تابلو می‌دهند زیاد است.» ارزان‌ترین تابلوهای خط از چند ۱۰هزارتومان شروع می‌شود تا یک میلیون هم می‌رود. ۳۰ میلیون تومان هم قیمت گران‌ترین تابلوهایی است که به دست استادان معاصر کشیده می‌شود.

استعداد یا تلاش؛ مسئله این است

خیلی‌ها معتقدند برای هنرمند شدن باید استعداد ذاتی داشت و صرفا با تلاش ‌نمی‌شود به نتیجه رسید اما مرضیه میرهادی معتقد است کشیدن تابلو‌های نقاشیخط نیاز به استعداد خاصی ندارد و همه می‌توانند با استفاده از کلاس یا کتاب‌های خودآموز و البته تمرین مداوم تا حدود خوبی در این کار پیشرفت کنند و موفق شوند. در واقع ورود در این حوزه به استعداد ذاتی چندان ارتباط ندارد و هر کس با توجه به سلیقه و علاقه‌اش می‌تواند یکی از خطوط را یاد بگیرد و در آن موفق شود، البته کسانی که می‌خواهند در آن به طور جدی‌تر فعالیت کنند و مثلا به مرحله‌ی استادی برسند باید هر روز به دنبال کشیدن طرح‌های جدید و ابداع آن‌ها باشند. این‌ ابداعات به طور جدی نیازمند ذوق و سلیقه است. ممکن است بعضی از هنرمندها در کشیدن تابلوهای خط بسیار حرفه‌ای شوند اما خودشان نتوانند طرحی را از صفر خلق کنند. همان‌طور هم گفتم، سخت‌ترین بخش کار همین خلق کردن است. خیلی از استادان معاصر هم که خطوط جدید را خلق کرده‌اند، پدرانشان خطاط بوده‌اند و با استعداد ذاتی‌ای‌ که داشته‌اند راه آن‌ها را ادامه داده‌اند و دست به ابداعات جدید هم زده‌اند.