پرورش ماهی از حوضچه خانه پدری تا کارگاه های حرفه ای

سمیرا راهی
سی و دو سالگی شاید برای خیلی از جوان هایی که دور و برمان می شناسیم سن و سال روزهای خوشی و تفریح و گذراندن لحظه های فراغت با دوستان باشد؛ اما خیلی های دیگر برای همین سی و دو سالگی عزیز، نقشه ها و فکرهای بزرگی داشتند که با پشتکار و تلاش زیاد، این روزهایشان را غرق کار، تولید، کسب درامد و اشتغال زایی کرده اند و حالا به قول معروف وقت برای سر خاراندن ندارند و توی همین روزهای جوانی عنوان کارآفرین را یدک می کشند. محمد بهمن، یکی از همین جوان هایی است که با سختی های فراوان و محدودیت هایی که سر راهش قرار داشت، توانسته کارآفرینی کند و به یکی از موفق ترین ها پرورش ماهی ایران تبدیل شود. این گزارش از اولین حوضچه ی پرورش ماهی آقای بهمن در حیاط خانه پدری؛ تا چهارده کارگاهی که امروز به صورت حرفه ای در آن پروش ماهی انجام می دهد، را برایتان به تصویر می کشد.

مهندس محمد بهمن سی و دو ساله، فکر نمی کنید سن تون برای کارآفرینی یک مقدار کم باشه؟
خب از آنجایی که تحصیلات آکادمیک من شیلات با گرایش تکثیر و پرورش ماهیان است، از همان روزهای اول دانشگاه تصمیم گرفتم به صورت شخصی روی این مساله کار کنم، چون راستش را بخواهید در دانشگاه چیزی که به صورت تجربی به درد کارمان بخورد یاد نگرفتیم؛ کتاب هایی که قابلیت عملی شدن را چندان نداشت. به همین خاطر از همان وقت به تحقیق و مطالعه آزاد پرداختم که چطور می شود در قم، شهری که من در آن زندگی می کنم و شرایط آب و هوایی آن گرم وخشک است ماهی پرورش داد. و این شد که سال ۹۱ که فارغ التحصیل شدم تصمیم گرفتم برای خودم یک فعالیت در راستای کاری که دوست داشتم انجام بدهم.

برای کارآفرینی و کسب درآمد پول حرف اول را می زند یا ایده؟
صادقانه و قاطعانه باید بگویم ایده. من کارم را در سال ۹۱ یعنی درست همان سالی که درسم را تمام کردم با صد و بیست هزار تومن شروع کردم؛ البته با توجه به اینکه رشته تحصیلی ام هم شیلات بود ابزار و وسایل اولیه کار را تا حدودی داشتم. شاید باورش برای خیلی ها سخت باشد؛ اما تصمیم را گرفته بودم که با هر سختی و مشقتی که هست این کار را انجام بدهم. شروع کردم به کندن یک قسمت از حیاط خانه برای ساختن یک حوضچه ی پنج متر در سه متری. آجر و سیمان خریدم، خودم آرماتوربندی و ایزوگامش را انجام دادم و خلاصه با هر سختی که بود یک حوضچه خیلی کوچک درست کردم. در اولین حدود یک میلیون تومن برای خرید ماهی های زینتی هزینه کردم و اولین سود آوری از همان حوضچه ی کوچک برای من حدود شش، هفت میلیون تومان بود.
بعد با توجه به همین میزان سودآوردی تصمیم گرفتید فعالیتان را حرفه ای کنید؟
برای من کار از همان روزهای اول جدی بود، روزهایی که از ده صبح تا یازده شب بی وقفه کار می کردم که بیشتر آنها کار فیزیکی بود که توان و انرژی زیادی را از من می گرفت. خیلی ها به من می گفتند با این حوضچه که نه امکان تخلیه دارد نه آب ورودی امکان پرورش ماهی وجود ندارد اما راستش میزان سود اولیه برای من خیلی زیاد و قابل توجه نبود، اما اعتباری که این کار برایم داشت باعث شد بازار نگاه مثبتی به من داشته باشد و مشتری به سمت من جذب شود و این من را مصمم تر کرد و تصمیم گرفتم کارم را گسترش بدهم. شروع کردم به فکر کردن و ایده پردازی برای راه حل هایی که پربازده تر و کم خرج باشد.

خب مشکل سلامت آب در آن حوضچه ی کوچک چطور حل شد؟
حوضچه خانگی و کوچک بود و هیچ راهی وجود نداشت جز اینکه شرایط را طوری مهیا کنیم که سلامت آب و ماهی ها تضمین شود، برای همین شروع کردم به طراحی و ایده پردازی و ساختن دستگاهی که بتواند آب را تسویه کند و متناسب با همان فضای کوچک باشد. همین حالا هم بیش از ۹۵ درصد دستگاه هایی که از آن استفاده می کنیم طراحی خودمان است. تقریبا ۷۰ درصد دستگاه هایی که من ساختم در بازار وجود دارد، اما من روش ساخت آنها را تغییر دادم؛ مثلا یک دستگاه درام فیلتر که قیمت آن در بازار بیست میلیون تومان است را با مبلغ حدود دو میلیون تومان با همان قدرت کاربری طراحی کردم و در ساخت تجهیزات کاهش هزینه دادم.

پس در کنار کار پرورش ماهی طراحی و ایده پردازی هم می کنید؟
بله؛ خرید دستگاه ها و وسایل مورد نیاز پرورش ماهی هزینه های سرسام آوری دارد، ضمن اینکه خیلی از دستگاه هایی که ما در ایران به آن نیاز دارد اصلا در بازار جهانی وجود ندارد. تولید صنعتی دستگاه ها مربوط به شرایط و آب و هوای اقیلیمی همان کشور است و خیلی وقت ها حتی با هزینه کردن و خریدن آن دستگاه ها هم نتیجه ی مورد نظر به دست نمی آید. اینجا بود که من شروع کردم به طراحی و تغییر دستگاه ها که منتاسب با شرایط جوی کشور خودمان باشد، مخصوصا شهر قم که نه خاک حاصل خیزی دارد و نه آب زیاد برای کارهای این چنینی.

استارت کار آفرینی از کی زده شد؟
به دلیل شرایط جوی و خشک بودن آب و هوای قم در یک صورت امکان گشترش کار وجود داشت؛ اینکه به هر نحوی شده در مصرف آب صرفه جویی کنیم. تنها راه حل این مساله هم ساختن دستگاهی بود که با آن به میزان قابل توجهی آب را تسویه کرد. مثلا همان حوضچه اولیه امکان عوض کردن آب وجود نداشت. من دستگاهی طراحی کردم که آب حوضچه به داخل دستگاه می رود، آنجا تسویه می شود؛ فضولات تقریبا جدا سازی می شود و آب به داخل حوضچه برمی گردد. این امکان باعث شد که ما بتوانیم در قم ماهی پرورش بدهیم و تقریبا از سال ۹۲ شروع به گشترس کار بکنیم. چون یکی دو منطقه در شهرمان که این امکان در آن وجود دارد قیمت زمین ها به قدر سرسام آورد و میلیاردی است که اصلا نمی شود به آن فکر کرد.

حالا در طی این دو سال در چه سطحی کار گسترش داده شد و برای چند نفر ایجاد اشتغال کردید؟
بعد از حل شدن مساله ی تسویه آب کم کم با سفارش هایی که گرفتم و اعتباری که در بازار به دست آوردم توانستم کمی سیستم کاری ام را گسترش بدهم. یکی دوتا از دوستانم به من اضافه شدند و باهم شروع به کار کردیم. هسته اولیه ی کار گروهی مان با ده نفر شکل گرفت که تا همین حالا پرسنل مستقیم این سیستم هستند و به تدریج به صد نفر افزایش پیدا کرد. الان نزدیک به چهارده کارگاه فعال داریم و هفت کارگاه دیگر هم در حال احداث است. این چهارده کارگاه هم به همان روش تسویه آب فعالیت می کنند که سرپرست های آنها در زیر زمین منازل شخصی، توی پارکینگ، روی پشت بام به پرورش ماهی مشغول هستن و درآمد زایی می کنند.

هزینه های اولیه ایجاد کارگاه ها از جانب شما تامیین شده است؟
بله، ایجاد اشتغال برای این افراد از جانب ما بوده است اما حالا همان افراد هم به سرپرست های کارگاه تبدیل شده اند که چند نفر دیگر در کنار آنها کار می کند و این چرخه همین طور ادامه دارد و شکر خدا هر روز هم گسترده تر می شود و نیروها با علاقه ی زیاد به کاری و دقتی که دارند نتیجه ی خوب و قابل قبول به دست می آوردند که ماحصل آن اعتبار در بازاری است که خیلی ها فکر نمی کردند بشود به آن دست پیدا کرد.

هنوز هم در زمینه پرورش ماهی های زینتی فعالیت می کنید یا دامنه پرورش ماهی را گسترده تر کردید؟
طیف ماهی ها بسیار گسترده است؛ اما الان تقریبا امکان پرورش تمام ماهی هایی که در ایران وجود دارد را داریم. انواع مختلف کپور؛ قزل آلا و ماهی های زینتی که خیلی باب هست و مشتری دارد هم در بین ماهی های ما موجود است.

به فکر صادرات هم افتادید؟
بله، ما به صادرات ماهی ها هم فکر کردیم ولی شما فکرش را بکنید؛ کسی که دو سال پیش با صدو بیست هزار تومن شروع به کار کرد و هیچ کسی طرح و ایده اش را قبول نداشت و حتا به آن گوش نمی کرد، قبل از صادرات باید به نگه داشتن ثبات کاری اش فکر کند. چون من تمام این فعالیت ها را تنهایی شروع کردم و زمان بسیار زیادی را از من گرفت و می گیرد. زمان باید این اجازه را بدهد که با یک ایده و فکر درست به سمت صادرات برویم.

حالا که ایده هایتان عملی شده همان هایی که کارتان را قبول نداشتند به سراغ تان نیامدند؟
من برای طرح هایم همه جا رفتم؛ شیلات استان که یک کلام می گفت این طرح ها عملی نمی شود ولی آخرش شد چون من می خواستم بشود و برایش تلاش کردم. یک سال و نیم پیش به شیلات رفتم و در یک جلسه سه ساعته گفتم ماهی کپور ماهی تراکم پذیر است و می تواند متراکم باشد اما قبول نکردند. اما یک سال و نیم بعد از آن از شیلات با من تماس گرفتند که برای آموزشِ پرورش ماهی کپور متراکم به آنجا بروم.

و حرف آخر کارآفرین سی و دو ساله موفق در زمینه پرورش ماهی ؟
خب چند تشکر از آدم هایی که توی این سه سال حمایتم کردم بعد از خانواده که همیشه به من دلگرمی دادند؛ آقایان سلطان محمدی و عرب زاده از سرپرست های کارگاه ها اصلی که تلاش های خیلی زیادی در برای موفقیت این پروژه دارند تشکر می کنم و به دور از شعار و حرف های همیشگی باید بگویم هیچی چیزی نمی تواند در مقابل اراده انسان مقاومت کند.

به نقل از روزنامه هشهری (دو)