درگذشته نه‌چندان دور شیوه آموزش در طلاسازی موروثی و به‌صورت استادشاگردی بوده و بسیار طول می کشیده تا کارآموزی بتواند بهعنوان نیروی ماهر مشغول به کار شود اما در سال‌های اخیر آموزشگاه‌های خصوصی و فنی‌حرفه‌ای در کنار دانشگاه علمی-کاربردی خدمات آموزشی را به علاقه‌مندان این رشته ارائه میدهند.
رشته طلاسازی ۱۷ شاخه آموزشی را دربرمی‌گیرد که از ساخت طلا آغاز شده و در عنوان‌های تخصصی مانند ریخته‌گری، تولید زنجیر، النگو، آبکاری، خریدوفروش، گوهرشناسی و… ارائه می‌شود که البته برای واردشدن به این حوزه نیاز به گذراندن تمام دوره‌ها نیست بنابراین کسانی که میخواهند طلاسازی یاد بگیرند ممعولا وارد رشته ساخت می‌شوند. هزینه آموزشگاه‌های طلاسازی متغییر است و حداقل هزینه‌ای که حالت شما برای دوره‌ای یکساله باید بپردازید نزدیک به ۳میلیون تومان است و برای آموزش رشتههایی مانند گوهرشناسی ۲میلیون و۵۰۰هزارتومان و آبکاری ۸۰۰هزارتومان دریافت می‌شود.
البته رشته طلاسازی بنا براینکه شما قصد تولید انبوه یا سفارشی‌سازی و قصد کار با دست داشته باشید به دو شاخه متفاوت تقسیم می‌شود. هزینه‌هایی که باید برای شاخه طلاسازی دستی بپردازید حدود دومیلیون تومان است و البته این مبلغ بنا بر خصوصی بودن یا فنی‌وحرفه‌ای بودن متفاوت است. تعدادی از اساتید مبنای شهریه را آموزش ساعتی در نظر میگیرند و تعدادی هم روزانه. برای مثال شهریه آموزش بر مبنای روز از ۵۰ تا صدهزار تومان متغیر است. دانشگاههایی که این شاخه را ارائه میدهند مبلغ شهریه پایینتری را نسبت به آموزشگاه‌های خصوصی و آزاد از دانشجو دریافت میکنند که هزینه کلاسهای خصوصی براساس تعریف موسسه یا آموزشگاه تعیین می‌شود و متغیر است.
در شیوه آموزش سفارشی‌سازی یا کار با دست هزینه‌های اولیهای که هنرجو باید برای تهیه ابزار اولیه بپردازد مبلغی حدود دومیلیون تومان است و به این دلیل که این آموزش چون مس و نقره شروع می‌شود و نیاز به تجربهکردن دارد که با لحاظ کردن ممارست هنرجو دو تا سه سال طول خواهد کشید تا هنرجو در رشته طلاسازی قهار شود. متاسفانه در این رشته طلاسازی بعضی از شاخهها مانند فرمسازی درحال منسوخشدن هستند.
مرغوبیت ابزار کیفیت طلای تولیدشده را تضمین میکند
برای ایجاد کارگاه طلاسازی به ابزاهایی جهت ساخت طلا نیاز است که این دستگاه‌ها در ایران تولید نشده بلکه از کشورهایی چون ایتالیا، آلمان، ترکیه و چین وارد ایران می‌شوند و به‌خاطر تحریم‌ها و بالارفتن دلار قیمت دستگاه‌ها بالا رفته است و این مسئله باعث شده تا ابزارهای نامرغوب چینی نیز وارد عرصه تولید طلای کشور شده و به روند تولید آسیب بزنند.
برای ایجاد کارگاه ابتدا باید حوزه فعالیتی (تولید هنری یا تولید صنعتی) را مشخص کنید. در بخش تولید صنعتی زیرشاخههایی مانند تولید النگو، زنجیر، ستها و… وجود دارد که شیوههای تولیدی و ابزار موردنیازشان با هم تفاوت دارد. اگر قصد داشته باشید که وارد تولید دستی و سفارشی سازی شوید بدون درنظر گرفتن هزینه‌های جاری مانند رهن یا اجاره فضای کار (که در این مورد به حداقل ۱۲مترمربع فضا برای کارکردن احتیاج دارید) و مواد اولیه که شامل طلای آبکاریشده می‌شود حداقل به ۱۰میلیون‌تومان سرمایه نیاز دارید تا ابزار موردنیازتان را با در نظر گرفتن کف امکانات مورد نیاز کارگاه و حداقل کیفیت ابزار طلاسازی را تهیه کنید.
رضا تابع‌منش؛ هنرمند طلاساز و مدرس این حوزه با اشاره به بیکیفیت بودن ابزارهای وارداتی در بازار با اشاره به تورم و نرخ دلار، درمورد تغییر قیمت ابزار گفت: درحال حاضر شما دستگاه فرزی که در گذشته ۶۰هزارتومان قیمت داشت باید ۹۰۰هزارتومان بخرید یا در کمترین سطح قیمت میز کار ۴۰۰هزار تومان است. اگر کسی بخواهد در پایینترین سطح طلاسازی به شیوه دستی اجرا کند حداقل به ۶میلیون‌تومان و اگر بخواهد فراتر برود و دستگاه ذوبی هم تهیه کند به ۱۰ میلیون سرمایه نیاز دارد و این هزینه فارغ از تهیه مواد خام و نیز تهیه دستگاه طراحی سهبعدی است.
اما اگر کسی بخواهد در بخش تولید طلای صنعتی و تولید انبوه فعالیت کند شرایط تولید، روابط تولید و نیز نحوه فروش متفاوت خواهد بود. درواقع برای سازنده طلا و جواهر، روشهای مختلفی برای تولید و ساخت زیورالات وجود دارد بنابراین این روشها می‌تواند سخت، آسان و یا فنی و غیرفنیتر باشند و بر این اساس اجرتهای تولید نیز متغیر خواهد بود. مثلا کار در بخش النگوسازی خیلی راحت است بنابراین تولید این کارگاهها بالاست اما در بخش جواهرات به این دلیل که روشهای تولید سختاست بنابراین میزان تولید هم پایین میآید و یکسری کارها براساس انتخاب دستگاه‌ها انتخاب می‌شود.
برای مثال برای تولید زنجیرهای ظریف، دستگاهی مخصوص وجود دارد که این دستگاه گران است و کسی که بخواهد کارگاه زنجیربافی داشته باشد حداقل باید یکمیلیارد تومان سرمایه داشته باشد. یکی از عواملی که هزینه‌های تولید را افزایش میدهد پرت و هدر رفتن طلاست که در همه بخشهای تولید وجود دارد. متاسفانه برای تهیه ابزاری که با دیگر شاخهها یکسان است شما حتی براتی تهیه یک پیچ با تورم روانی روبهرو هستید، برای مثال قیمت پیچی که در حسنآباد یک تومان است اگر برای طلاسازی استفاده شود قیمت آن به‌صورت تلقینی سهتومان می‌شود.
در تولید انبوه بخش اعظم کار با دستگاه انجام می‌شود که بخشهایی چون ریخته‌گری و کارهای پرسی را هم در خود دارد. در این بخش شما هرچه سرمایه بیشتری داشته باشید بهتر است. در این میان کارگاهی را میتوانیم مثال بزنیم که فقط ۲میلیاردتومان قیمت ابزار آن است، یک میلیارد تومان فقط میزان طلایی است که در آن در جریان تولید قرار میگیرد و ۳۰ کارگر در اختیار دارد. در شیوه ساخت طلا به شیوه پرسی، کارگاه به ابزار زیادی نیاز ندارد بلکه باید مواد خام (سرمایه طلایی) بیشتری را در اختیار داشته باشد تا میزان تولید بالا برود. چیزی اهمیت دارد این است که کیفیت ابزار به ترتیبی باشد که میزان پرت کار را کاهش دهد و سرعت کار را بالا ببرد و قیمت همه این دستگاه‌ها (اگر بخشهایی را از آن حذف کنیم) ۱۰۰میلیون تومان است و اگر دستگاه ۳D هم در کنارش باشد قیمت به ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان میرسد و بخشی از تفاوت قیمتها به نوع ابزار و شرکت و کشورهای تولیدکننده آن‌ها بستگی دارد.
متغیر بودن هزینه‌های کارگاه به میزان تولید، خرید دستگاه با کیفیت متوسط یا مرغوب، تولید کردن کار به‌صورت تمام صنعتی یا نیمه صنعتی بستگی دارد. درحال حاضر برندهایی مانند سپاهان و هیتون در عرصه ایران فعال هستند و سرمایه زیادی را در این عرصه وارد کار کردهاند.
شیوه پخش کهن
بعد از مرحله ایجاد کارگاه و ساخت طلا به بخش فروش و طلافروشیها میرسیم و طلاساز برای اینکه کارش را به طلافروش برساند آن را به بنکدار یا ویزیتور میدهد. ممکن است تولیدکنندهای در هفته ۲ تا ۵کیلو تولید داشته باشد بنابراین خودش نمیتواند به شکل مستقیم محصولش را در سراسر کشور پخش کند. در این میان روابط مالی و قانونی میان بنکدار، ویزیتور، طلاساز و فروشنده طلا وجود دارد که به این موارد میپردازیم.
پروسه تولید طلا هزینه‌هایی را ایجاد میکند و عواملی چون میزان دستمزد و مدت تولید متغیر است. محمود فتاحی؛ طلاساز، عضو هیات‌رئیسه اتحادیه طلا و جواهرسازی استان البرز و مدیر و مدرس آموزشگاه طلا و جواهرشناسی فتاحی ، در مورد هزینهها و روابط موجود میان بخشهای مختلف طلاسازی گفت: اگر بخواهیم درصد هزینه به تولید را درنظر بگیریم تقریبا ۳۰درصد یا ۵۰ درصد کار پرت کار و هزینه‌هایی شامل کارگر، موارد و دستگاه و مالیات می‌شود؛ یعنی در بهترین وضعیت ۵۰درصد از کار صرف هزینهها می‌شود.
در عرصه توزیع، مشتری به طلافروش مراجعه میکند آخرین مرحله این شغل است و در نهایت طلای فروختهنشده به بنکدار برمیگردد که پروسه دست به دست شدنها باعث می‌شود که هزینه‌های اجرت افزایش پیدا کند مثلا اگر اجرت طلای ساختهشده که فردی از کارخانه میخرد ۱۰هزار تومان باشد وقتی شما آن را از طلافروشی میخرید هزینه اجرت آن افزایشیافته و به ۱۵هزار تومان میرسد زیرا بنکدار اجرت خودش را از کار برمی دارد.
فتاحی درباره اشکال تهیه طلافروشیها برای ارائه در مغازهشان توضیح داد: در تهیه طلا برای فروش در مغازه‌های طلافروشی، دوحالت وجود دارد که در حالت اول فروشنده طلا را به‌صورت امانی و اعتباری تهیه میکند و در حالت دوم فروشنده طلا را از بنکدار میخرد. در گذشته بازار اعتباری مرسوم بوده است و شما به محض اینکه مغازهای را دراختیار میگرفتید می‌تواستید از محصولاتی که در بنکداری وجود داشت برای فروش در مغازهتان به‌صورت زماندار به امانت ببرید و بنکدار طلای خاسته شده را در اختیارتان قرار میداد. در این صنف مبادلات پول و طلا کمتر است بلکه بیشتر مبادله طلا با طلا مرسوم است.
به این ترتیب که ما طلای نو را در مغازهمان عرضه میکنیم و بعد مشتریها طلای کهنه خودشان را به مغازهدار میفروشند که آن‌ها این طلا را برای همان بنکدار میفرستند و بنکدار طلا را بهسازندهای میدهد که از او طلا تهیه کرده است که سازنده عیاراین طلا را تنظیم کرده و وارد چرخه تولید میکند اما در مورد اجرت پول جابهجا می‌شود.
برای مثال برایسازندهای مقدور است که النگوی تراشخورده را گرمی ۸هزارتومان به بنکدار بدهد، بنکدار این طلا را به قیمت ۱۰هزارتومان به طلافروش میدهد و طلافروش موظف است که این ۷هزارتومان را به علاوه ۷درصد سودش و ۹درصد مالیات ارزش افزوده فاکتور کند و به مشتری بدهد. وضعیت بازار طلا از امانی فروشی به سمت خریدوفروش طلا میان بنکدار و طلافروش میرود و صورت تجارتی بهخود میگیرد.
منبع:
