اگر چه افزایش جمعیت تحولات چشمگیر جمعیتی ایران در دهه ۶۰ به عنوان اصلیترین دلیل بالا رفتن نرخ بیکاری مطرح میشود، اما افزایش سطح تحصیلات زنان و ورود آنان به بازار کار نیز عامل موثر دیگری است که به عنوان مقوله تأثیرگذار در افزایش عرضه نیروی کار زنان مطرح شده است.
در حال حاضر با رشد روز افزون بیکاری زنان روبرو هستیم تا جایی که جمعیت بیکاری زنان ۲برابربیکاری مردان است. اما در این میان هستند زنانی که با اشتغال خانگی موفق به کسب درآمد شده اند.
پخل بافی شغلی است که این روزها به فراموشی سپرده شده است. اما بخش پور با توجه به اینکه این شغل نیاز به هیچ ابزاری ندارد و مواد اولیه آن را ساقه های خشک گندم است و می توان با این هنر جا قاشقی، سبد نان، سبد آجیل خوری، انواع ظروف مدور ساخت به همراه هم محلیهای خود اقدام به کسب درآمد کرده است.
* از حفظ کل قرآن کریم تا اشتغالزایی با «پَخَل بافی»
فهیمه بخش پور، یکی از کارآفرینان موفق شهرستان طبس است که با فراگیری هنر پخل بافی، یک کارگاه خانگی تاسیس کرده و به همراه خانم های خانه دار محصولات پخل بافی تولید می کند.
خانم بخش پور که حافظ کل قرآن کریم است در کنار آموزش پخل بافی و اشتغالزایی، کار آموزش قرآن کریم را هم به ویژه برای کودکان و نوجوانان به طور جدی پیگیری می کند. اشتغالزایی از طریق گسترش صنایع دستی و مشاغل خانگی، سیاستی موفق و تجربهای جهانی است که علاوه بر اینکه نیازمند سرمایه گذاری ها کلان نیست، به سرعت نیز اثرگذار واقع می شود. سرزمین کهن ایران گنجینه هنرها و صنایع دستی است که هر یک میتوانند جمعیتهای کثیری را دارای شغل کند. با وجود برخورداری کشور از این ظرفیت عظیم، به دلیل غفلت و بی توجهی، بسیاری از هنرهای دستی کهن ایران رو به زوال ودرحال منسوخ شدن است.
از جمله این هنرهای دستی، «پخل بافی» است. استان خراسان جنوبی از جمله مهمترین مراکز پخل بافی در ایران است. اما بطور کلی از قدیم الایام در هر جایی که گندم کشت میشده، مردم آن منطقه با این هنر آشنایی کامل داشته و به کار بافت آن اشتغال داشتهاند. مطابق انتظار هنر پخل بافی هم از گزند غفلت و بی توجهی در امان نمانده و آسیب جدی دیده است به گونهای که هم اکنون غالبا این افراد مسن هستند که هنوز این هنر ایرانی را در خاطر دارند.
وی درباره ورودش به عرصه پخل بافی میگوید: «مدتی بود که به دنبال یافتن کاری میگشتم که قابلیت اشتغال در منزل را داشته باشد و شرایط آن برای خانم ها مناسب باشد. به طور اتفاقی با هنر پخل بافی آشنا شدم و در کلاسهای آموزشی مسجد محل شرکت کردم. پخل بافی در عین اینکه محصولات آن بسیار زیباست، آموزش آسانی دارد و حداکثر ظرف دو هفته می توان آن را به طور کامل فراگرفت و از آن درآمدزایی کرد.»
«پخل بافی نیاز به هیچ ابزاری ندارد و مواد اولیه آن را ساقه های خشک گندم تشکیل میدهد. به همراه تعدادی از خانمها در منزل یک کارگاه خانگی راهاندازی کردیم و هم اکنون مشغول تولید جا قاشقی، سبد نان، سبد آجیل خوری، انواع ظروف مدور و … هستیم. البته خانمهای خانه دار میتوانند در منزل هم کار کنند و هیچ الزامی برای حضور در کارگاه وجود ندارد.»
بخش پور درباره ارزش محصولات تولیدی، میگوید: «بافتن یک سبد متوسط تقریبا ۲۰ ساعت زمان میبرد و حدود ۴۰ هزار تومان برای فروش قیمت گذاری میشود. برای فروش محصولات پخل بافی با قیمت منصفانه و واقعی نیازمند حضور در نمایشگاههای صنایع دستی هستیم که در شهرهای توریستی برگزار میشود. در خراسان جنوبی و شهر عشق آباد که من در آن ساکن هستم طبیعتا رغبت مردم برای خرید محصولات زینتی بسیار کم است. اما در شهرهای توریستی مانند یزد، اصفهان و گیلان و مازندران از محصولات صنایع دستی استقبال بسیار زیادی میشود.»
وی درباره نحوه تولید محصولات پخل بافی، بیان می کند: «برای تهیه ساقه های گندم به همراه تعدادی از خانم ها به مزارع گندم می رویم و ساقه های خشک گندم را از بند اول جدا می کنیم و به مدت ۱ ساعت در آب قرار می دهیم. برای شروع بافت، یک ساقه گندم را در دست گرفته که اصطلاحاً آن را «تو» نامند. ساقهی دیگری که «ساقهپیچ« نامیده میشود، در وسط تو قرار داده و شروع به پیچاندن دور توها میکنیم. به اندازهای آن را میپیچیم که با تا دادن آن یک دایره کوچک تشکیل شود سپس بافت را خم کرده و توها همه زیر دست قرار میگیرند تا فرم دایرهای کوچک مشخص شود.
برای بست زدن، ساقهپیچ را بعد از ۳ دور پیچاندن، از زیر سوراخ ردیف قبلی عبور داده و به روی کار آورده، دوباره یک دور، دور «توها» پیچیده و از روی تک قلاب بوجود آمده بست میخورد و به زیر کار میرود. در این هنگام ساقه پیچ دوباره زیر کار قرار گرفته و برای پیچاندن آماده می شود. بنابراین با ۳ دور پیچاندن یک بست زده می شود و بافت به همین صورت ادامه مییابد.»
بخش پور می گوید: زمانی که طول ساقه پیچ کوتاه میشود، در قسمت بست، ساقهپیچ کوتاه را به توها داده و ساقه جدید را در قسمت پشت بست قلاب کرده و شروع به پیچاندن میکنیم. به همین ترتیب دستهی توها را حول مرکز دور داده و با پیچاندن بافتنی دور توها و بست زدن، کف محصول به اندازهی دلخواه در میآید. برای ایجاد دیواره، پس از کامل شدن کفی، دستهی تو را روی ردیف کنارهی کفی قرار داده و بافت را ادامه میدهیم. به طوری که توها به صورت فنری روی هم قرار گیرند و دیوارهی محصول به ارتفاع دلخواه برسد. جهت کور کردن انتهای بافت به جای یک بست ۲ بست خورده و ساقه پیچ به داخل بافت میرود. برای محکم شدن بافت می توان به قسمت کور شده، پارچه دوخت.
خانم بخش پور ادامه می دهد:گاهی اوقات، برای تزیین سبد از کامواهای رنگی استفاده میکنند بدین ترتیب که ۱ یا ۲ سانت از ساقه را بوسیله کاموا میپوشانند و از ساقه تزئین شده به عنوان ساقه پیچ استفاده میشود به نحوی که قسمت کاموایی روی کار قرار گیرد. همچنین در بعضی از سبدها برای تزیین بیشتر، لبه سبد بصورت زیگزاک بافت میشود. بدین ترتیب که دور دستهای از تو را ساقه پیچ پیچیده و با دست به حالت زیگزاک فرم داده و به لبهی محصول متصل میکنند.
وی می گوید: آن ها در اوایل کار ۵ میلیون تومان وام ۴ درصد به اضافه مجوز تاسیس کارگاه در اختیار من قرار دادند. علاوه بر این از من خواستند تا تعدادی از محصولاتم را برای بررسی نشان ملی ارائه کنم. من دو محصول را در اختیار آن ها قرار دادم که هر دوی آنها موفق به کسب نشان ملی شدند.
منبع
