برای ماهیها خانه بساز
از چند روز مانده به عید نوروز، تب و تاب خریدن ماهی قرمز و وسایل سفرهی هفت سین در خانهها شروع میشود. مخصوصا اگر فرزند کوچک در خانه داشته باشید که این اتقاق زودتر هم میافتد. اما قبل از اینکه به فکر خرید ماهی قرمز کوچولو باشید، حتما باید یک تنگ ماهی برای نگه داشتن آن تهیه کنید. شاید وقتی که برای خریدن این تنگ های بلوری به بازار میروید و با سلیقهی خودتان یکی را برای روزهای نوروز انتخاب میکنید و به خانه میآورید هیچ وقت به این فکر نکرده باشید که فرایند تولید این تنگهای بلوری چگونه است. اما اگر دوست دارید بدانید آنها چطور تولید میشوند و یا دوست دارید شما هم یکی از تولید کنندگان این تنگهای بلوری باشید و دم عید ،حسابی کار و بارتان سکه شود «مجتبی میرراستگو» تمام زیر و بم این شغل را در این گزارش توضیح داده است.
شروع، سال هشتاد
هرچقدر در کاری قدیمیتر و خبره تر باشی از نقاط مثبت و منفی و سختیهای کار بیشتر آگاهی دارید و با دید بازتری میتوانید دربارهی خوبیها و بدیهای آن صحبت کنید. برای همین ما به سراغ یکی از قدیمیهای تولید تنگ ماهی رفتیم. « ۱۵ سالی میشود که کار من تولید تنگها و جامهای بلوری و شیشهای است. کار بلور و شیشه سه زیر شاخهی اصلی دارد؛ صنایع دستی، پرس کاری و حباب سازی. تولید تنگها و جامهای بلوری جزو صنایع دستی به حساب میآیند چون برای درست کردن آنها از هیچ ابزار و قالبی استفاده نمیشود و تمام آن، کار دست است. البته خیلیها به اشتباه فکر میکنند پرسکاری هم همان کاری است که ما انجام میدهیم، اما اینطوری نیست.
فرق کار ما با پرس کاری میزان ضخامت شیشهها است. کارهایی که با پرس انجام میشوند در اصطلاح کار ما به آنها پوست پیازی گفته میشود ولی ضخامت و استقامت کاری که ما با دست انجام میدهیم بیشتر از کار پرس است. تولیدی ما انواع و اقسام تنگهای ماهی را تولید میکند که معمولیترین آنها همین تنگهای گرد است. اما تنگهایی به شکل ماهی، انواع و اقسام جامهای پایه بلند و پایه کوتاه و ساقدار و تنگهایی به شکل سبد دسته دار هم تولید می کنیم که تولید همهی مدلها به یک شکل واحد است اما از نظر کار دستی که روی آنها انجام میشوند متفاوت است.
زمانی که من کارم را شروع کردم قیمت ها خیلی متفاوت بود من کلا برای خرید یک ملک ۴۵۰ متری و خرید وسایل و ساخت کوره حدود ۵۰ میلیون تومان هزینه کردم اما اگر کسی بخواهد الان این کار را انجام بدهد هزینههای آن خیلی بیشتر از این اعداد و ارقام میشود.»
میراث فرهنگی مجوز میدهد
برای گرفتن مجوزهای کامل و درست، اول باید حسابی تحقیق کنید و بدانید کاری که میخواهید شروع کنید زیر مجموعهی کدام ارگان و سازمان است و برای آن به چند مجوز نیاز دارید. گاهی وقتها از سر ناآگاهی و بی اطلاعی مجوزهای کامل را دریافت نمیکنید و برای ادامهی کار به مشکل جدی برمیخورید. « مهمترین مجوزی که برای این کار لازم دارید مجوز از میراث فرهنگی است. به دلیل اینکه، این کار زیر مجموعهی صنایع دستی تعریف شده ، به مجوز این سازمان نیاز دارد. بعد از آن باید در هر شهری که هستید به اتحادیهی شیشه و بلور آن مراجعه کنید و از آنجا هم مجوز لازم را دریافت کنید. بعد از آن، به دلیل اینکه این یک کار صنعتی به حساب میآید برای گرفتن مجوزهای مخصوص برای تجاری کردن ملک به شهرداری شهرتان بروید و مراحل اداری آن را هم طی کنید. چون در صورتی که این کار را یک ملک شخصی انجام بدهید به دلیل خلاف قانون بودن، دچار جریمه و پلمپ میشوید.
نکتهی مهم دیگر این است که به دلیل نیاز به کورهی گازی برای کار بهتر است درخواست گرفتن یک ایستگاه گازی به ادارهی گاز محل تاسیس کارگاهتان بدهید. هزینهای که برای درخواست و راهاندازی ایستگاه گاز متحمل میشوید چیزی حدود صد میلیون تومان است. به دلیل اینکه نمیتوانید از گاز شهری استفاده کنید و لولههای گاز برای راه انداختن کوره باید لولههای بزرگتر از گاز شهری باشد تا توانایی تحمل آن فشار گاز را داشته باشد و برای کارگاه و اطراف آن و افرادی که آنجا کار میکنند خطر جانی نداشته باشد. استفاده از گاز معمولی شهری نه تنها هزینهی بیشتری را به دوش شما میگذارد بلکه به دلیل پایین بودن فشاری که دارد تا حد زیادی جوابگوی نیاز شما برای گرم و گداخته نگه داشتن کوره نیست.»
چیزهایی که نیاز دارید
ابزار و وسایل اصلیترین چیزهایی هستند که برای شروع کار بعد از گرفتن مجوزها به آن نیاز دارید. پس اطلاع دقیق و کامل داشتن از نوع و کارایی و قیمت آنها میتواند به شما کمک زیادی بکند. « مهمترین و بیشترین هزینهای که برای وسایل باید بکنید، ساخت و راه اندازی یک کورهی خشتی است. بهترین گزینه همین کورههایی است که با خاک و خشت کار میکند و از قدیم باب بوده است. برای این که یک کورهی خشتی داشته باشید نیاز به یک کوره زن حرفهای دارید.
کسی که بتواند یک کورهی استاندارد و درست برای شما درست کند که از هر جهت خیالتان هم از بابت ایمنی و هم از بابت کارایی آن راحت باشد. از آنجا که وقتی کوره را راه میاندازید و آن را روشن میکنید باید ۲۴ ساعته روشن و فعال باشد و دمای داخل آن بینهایت بالا است، رعایت نکات ایمنی برای نگهداری آن ضروری است. استفاده از تیرآهنهای بزرگ و مقاوم برای مهار آن را فراموش نکنید. یک کورهی استاندارد چهار متری با هزینهی دستمزد کوره زن چیزی حدود بیست میلیون تومان برای شما تمام میشود.
بعد از اینکه کوره را راه انداختید باید به فکر خرید خشت و خاک آن باشید برای روشن نگهداشتن همیشگی کوره. خشتها را به صورت تکی به فروش میرسند که قیمت هرکدام از آنها حدودا چهار هزار تومان است و خاک آن را میتوانید به صورت کیلویی تهیه کنید که هر کیلو چهارصد تومان برای شما هزینه دارد که با توجه به میزان تولید باید همیشه داخل کوره، گداخته و سرخ باشد و بعد از یک ماه مصرف خشت و خاک میزان مصرفی در ماه دستتان میآید و میتوانید به یک عدد و رقم برای خرید تعداد خشت و میزان خاکی که نیاز دارید برسید.
این سنگینترین هزینهای است که برای وسایل کارگاه نیاز دارید. بقیه وسایل شامل تختهای است که به عنوان میز کار از آن استفاده میشود که درست شبیه به نیمکت مدرسه است که روی آن بسته به سایز تنگی که قرار است تولید شود از دو تا سه نفر میتوانند استفاده کنند.
علاوه بر این دیگر ابزار این کار قیچی، انبر و ماشه است. قیچی و انبر همان قیچی و انبرهایی است که میتوانید از ابزار فروشیها تهیه کنید و سایزهای مختلف آن را خریداری کنید. ماشه هم وسیلهای مثل انبر ذغال است که با سر تیزی که دارد کناره ها و حاشیههای تنگ را با آن شکل میدهند و به بیرون یا به تو، بسته به مدلی که تنگ دارد آن را هدایت میکنند. مجموع این ابزار با میز چوبی آن که هر کدام یک ست میز کار به حساب میآید چیزی حدود ۵۰۰هزار تومان هزینه دارد که میتوانید با توجه به نیاز و وسعت کارگاه و سفارشهایی که میگیرید آن را در تعدادی که لازم دارید تهیه کنید.
برای تهیهی مواد اولیهی این تنگ ها باید مراکزی که ضایعات شیشه میفروشند را پیدا کنید. تنگهایی که در بازار میبیند از همان استکانها و پارچ و لیوانهایی است که از دست شما در خانه میافتد و میشکند و بعد به مراکز تفکیک میرسد و افرادی هستند که آن ها را از مراکز تفکیک خریداری میکنند و به صورت کیلویی میفروشند. این خرده شیشهها را میتوانید با قیمت حدودی سه تا سه هزار و پانصد تومان خریداری کنید.»
کار گروهی
خیلی از کارها نیازمند یک فعالیت گروهی است، کاری که هر قسمت آن را یک نفر انجام میدهد و هماهنگ کردن نیروهای کار میتواند نقطهی قوت یا ضعف آن مجموعه به حساب بیاید.«وقتی در کارگاه قرار است مثلا یک جام پایه دار یا یک تنگ شبیه به سبد درست شود، نیازمند این است که حداقل سه نفر باهم همکاری کنند. یکی سطح اصلی را صیقل بدهد، یکی پایهها را و یکی هم دستهی سبد را. به همین خاطر، لازم است افرادی که باهم کار میکنند مهارتشان در یک سطح باشد و سرعت دست هم را برای کار بدانند و بتوانند همزمان یک کار را شروع کرده و قبل از اینکه شیشه از حالت خارج شود کار را تمام کنند، به همین دلیل در انتخاب نیروی کار بسیار باید دقت کنید که آن فرد حتما کار صنایع دستی را بلد باشد.
برای مثال کسانی که در کارگاههای تولید شیشهی مربا کار میکنند به دلیل اینکه مدام با دستگاه در حال کار هستند نمیتوانند نیروی مناسب شما باشند و برعکس؛ نیروهایی که کار دستی میکنند هم مناسب آن کار نیستند، در این کار نیروی انسانی حرف اول را در پیشبرد تولید میزند.
برای شروع باید تمام شیشه خرده ها را کاملا در آب شست و آنها را تمیز کرد تا اگر رنگ یا چیز زائدی به آن چسبیده است پاک شود. بعد از آن ، خرده شیشهها را در کوره به صورت خمیر در میآورند تا قابلیت شکل دادن و شکل گرفتن به طرحی که مورد نظر است را داشته باشد. بعد از اینکه خمیر شیشه یک دست به وجود آمد، با همان انبرها و ابزارهایی که دارند خمیر را شکل میدهند و روی آن کار میکنند. نکتهی بعدی دربارهی فضایی که برای کار به آن نیاز دارید این است که نباید تمام فضا را به فضای کارگاهی اختصاص بدهید. از آنجا که این شغل یک شغل فصلی به شمار میآید باید فضایی را برای انبار کردن تولید یک سال خود داشته باشید تا بعد از بسته بندی در کارتنها بتوانید آنها را نگهداری کنید تا آسیب نبینند و نشکنند.»
چرتکه بیندازید
داشتن حساب و کتاب شفاف و محاسبه میزان درآمد و هزینهی کاری که میخواهید انجام بدهید همیشه نیازمند این است که یک چرتکه در دست داشته باشید و آنها را حساب و کتاب کنید.
« کارهای زیر مجموعهی صنایع دستی طوری است که باید به نیروی کار ، هفتگی حقوقش را پرداخت کنی. یعنی آخر هر هفته با آنها تسویه کنید. بیشتر نیروهای کار در گروههای چهار تا پنج نفری هستند که به اصطلاح یک استادکار دارند و با توجه به ابعاد و مدل کاری که قبول میکنند به صورت توافقی با صاحب کار ،برای هر تنگ دستمزدی را مشخص میکنند که با توجه به وسعت کار، میزان سفارش و روزهای کاری متفاوت است و اصلا نمیشود رقم یکسانی از آنها داد.
اما با توجه به میزان کار و سفارشی که ما داریم هفتگی چیزی بین هشتصد تا نهصد هزارتومان هزینهی نیروهای کارمان میشود. برای حساب و کتاب کردن دربارهی سود هم به توجه به تمام عوامی که گفتیم و هزینههای تولید و مصرفی و نیروی کار و بسته بندی تنگها در پنج سایز تولید میشوند.
سایز جوجهای که کوچکترین سایز است با قیمتی بین هزار و هشتصد تا دو هزار تومان. سایز کوچک دو تا سه هزار و دویست تومان. سایز متوسط دو هزار و دویست تا دو هزار و هشتصد تومان. سایز بزرگ از دو هزار و هشتصد تا سه هزارتومان و سایز سوپر که بزرگترین سایز تولید تنگهای ماهی در شکلهای مختلف است. از سه تا سه هزار و پانصد تومان در بازار به فروش میرسد که میانگین سود روی هرکدام از تنگ ها بین پانصد تا هشتصد تومان است و به این ترتیب در صورتی می توان به سود مناسبی رسید که تعداد تنگ هایی که تولید و فروخته میشوند بالا باشد.
منبع: