از صفر تا صد کسب و کار پرورش زعفران

پولدارشو:
بیخود نیست که به زعفران «طلای سرخ» می‌‌گویند این گیاه هیجان انگیز در پاییز متولد می‌‌شود و به کسانی که کسب و کارشان را به این گیاه گره زده‌اند سود خوب و قابل توجهی می‌رساند، البته شما برای این‌که بخواهید در این کار موفق شده و درآمد قابل توجهی کسب کنید باید صبور باشید و یک سال به انتظار این محصول شگفت انگیز بنشینید. برای کاشت زعفران لازم است هر هفت سال یک بار، به فکر کاشت دوباره پیازها بیفتید، زعفران‌‌ها دوست دارند هر هفت سال خانه‌شان را عوض کنند بنابراین در سال‌‌هایی که پول پارو می‌کنید خرید زمین جدید یادتان نرود.

پرورش زعفران در تهران و قم
زعفران گیاه حساسی است و در شرایط خاصی می‌‌شود آن را پرورش داد. از این رو زعفران‌کارها، بیشتر در خراسان رضوی و خراسان جنوبی فعالیت می‌کنند. مزارعی با متراژ بیش از یک هکتار که پیاز زعفران زیر خاکش خوابیده بیشتر در مشهد و شهرستان تربت حیدریه قرار دارد.
«مهدی حسین‌پور» یکی از پرورش دهندگان زعفران در تربت حیدریه با بیش از ۱۵ سال سابقه‌‌ی کاری در این زمینه به نکته‌‌یجالبی اشاره می‌‌کند و آن این است که در تهران و قم هم می‌‌شود این گیاه را پرورش داد، حرفی که شاید تهرانی‌‌ها را ذوق زده کند:« قبل از هرچیزی باید بگویم محل کاشت زعفران در تابستان‌‌ها خشک و در زمستان‌‌ها مرطوب است برای همین می‌‌شود آن را در تهران و قم هم پرورش داد. اگر شرط‌‌های لازم برای پرورش زعفران را رعایت کنید حتما می‌‌توانید یک پرورش دهنده‌‌ی درجه‌‌ی یک زعفران بشوید و پول خوبی به دست بیاورید.
از طرفی زعفران از جمله گیاهانی است که دچار آفت خاصی نمی‌‌شود، مگر نوعی از قارچ که با آب دادن زیاد در فصل‌‌های آبدهی، می‌‌شود از ابتلای این گیاه به آن جلوگیری کرد.»

برای برداشت زعفران یک سال صبر کنید
بدون وقت‌کشی به همراه مهدی حسین پور سراغ کارهایی می‌رویم که یک پرورش دهنده‌‌ی زعفران باید انجام دهد.
نخستین کار، خرید پیاز مرغوب زعفران است:« هزینه‌ی خرید پیاز برای یک هکتار تقریبا ۳۰ میلیون تومان می‌شود، ۲۰ میلیون هم باید برای کاشت و کوددهی در نظر بگیرید. در فصل زمستان، پیازها از خاک تغذیه می‌کنند و در بهار و تابستان می‌‌خوابند تا پاییز دوباره از خاک بیرون بزنند اما اگر از همان سال اول، انتظار برداشت محصول را دارید سراغ زعفران نروید، این گیاه در سال اول گل نمی‌دهد و شما باید از سال دوم به بعد روی برداشت و فروش گل آن حساب باز کنید.»
کود گاوی و کود ریشه، غذای مناسب زعفران
از خرید پیازها که بگذریم به متراژ زمینی که می‌‌خواهیم در آن زعفران کاری کنیم می‌رسیم.
مهدی حسین‌پور لابه‌لای حرف‌هایش می‌‌گوید برای سودآوری در این زمینه، در کمترین حالت باید یک هکتار زمین را به این کار اختصاص بدهید:« خاک رس و رطوبت بالا برای زعفران مثل سم می‌‌ماند برای همین در زمینی که برای پرورش زعفران در نظر گرفته شده باید خاک مناسب بریزید تا گیاه زعفران‌ها بتوانند از آن تغذیه کنند.
کود گاوی به همراه کود ریشه، بهترین گزینه‌ها برای زعفران است. اگر توضیحات بیشتری درباره کودهای ریشه می‌‌خواهید باید بگویم کود پتاس به همراه کود آمونیوم می‌‌شود همان چیزی که زعفران نیاز دارد. بعد از کود، شما باید حواس‌‌تان به علف‌‌های هرز هم باشد که اگر هرس نشوند مواد غذایی را از خاک می‌‌گیرند و نمی‌‌گذارند گیاهی که ما به آن نیاز داریم خوب رشد کند.»

پاییز به پاییز در انتظار زعفران
در مرحله‌ی بعدی باید بدانیم چگونه به زعفران‌‌ها آب بدهیم تا خوب رشد کنند. اگر در این مرحله بی گدار به آب بزنید ۵۰ میلیونی را که صرف کاشت زمین کرده اید، دور ریخته‌اید:« برای پرورش زعفران باید دست به عصا جلو بروید و بدانید این گیاه چه زمانی نیاز به آب دارد، از شروع پاییز تا اول عید نوروز ماهی یک بار به این گیاه آب می‌‌دهیم، بعد از عید، زعفران به خواب می‌‌رود و اصلا نیازی به آب ندارد. گیاه در این زمان اگر آب بخورد در پاییز گل نمی‌‌دهد بنابراین منطقه‌‌ی کشت آن باید به گونه‌‌ای باشد که در بهار و تابستان شاهد بارش باران نباشیم یا اینکه گیاه را به صورت گلخانه‌‌ای پرورش دهیم. اگر با همین روش پیش بروید در فصل پاییز، اواخر آبان و اوایل آذر، گل‌‌ها جوانه می‌‌زنند و به اصطلاح علف زعفران سبز می‌شود.
در این زمان، شما می‌‌توانید محصول‌‌تان را برداشت کنید. چیدن زعفران کار مهم و زمانبری است. برداشت محصول از یک هکتار زمین حدودا یک ماه طول می‌کشد. بعد از برداشت هم علف‌‌ها از بین می‌‌روند و دوباره پیاز زعفران به خواب می‌‌رود تا سال بعد در پاییز از نو به بار بنشیند.»
پاک کردن زعفران‌ها توسط خانم‌های خانه‌دار
پس از برداشت زعفران، پرورش دهندگان وارد فاز جدید و سختی به نام پاک کردن گل‌ها می‌‌شوند. زعفران کاران معمولا برای این کار از خانم‌‌های محلی کمک می‌‌گیرند، آن‌‌ها با صبر و حوصله‌‌ی بیشتری، این کار را انجام می‌‌دهند:«خانم‌ها معمولا سه کیلو سه کیلو، زعفران‌‌ها را پاک می‌‌کنند و به ازای هر کیلو، چند هزار تومان دستمزد می‌‌گیرند. این قسمت کار، به صورت دستی انجام می‌شود و در حال حاضر دستگاهی وجود ندارد تا بتوان در پاک کردن زعفران‌ها از آن کمک گرفت، در آخر برای این‌که نگین‌‌های قرمز از سفید‌‌ها جدا شوند، آن‌‌ها را در دمای ۶۰ تا ۷۰ درجه‌‌ طی دو یا سه ساعت نگهداری می‌‌کنند. بعد از آن، دسته بندی زعفران‌ها شروع می‌شود.»

زعفران نگین، کیلویی پنج میلیون تومان
از آن‌‌جا که زعفران‌‌های پاک شده به چند دسته‌‌ی مختلف از جمله نگین، دخترپیچ، پوشال و ممتاز تقسیم می‌‌شوند بنابراین نحوه‌‌ی فروش و قیمت‌‌شان نیز با هم متفاوت است:«معمولا ۱۰۰ کیلو گل زعفران یک کیلو زعفران نگین به ما می‌‌دهد. زعفران نگین مرغوب‌‌ترین و گران‌‌ترین نوع این محصول است و البته مشتری بیشتری هم دارد. اگر بخواهیم زعفران نگین را بفروشیم روی هر کیلوی آن حداقل پنج میلیون تومان قیمت می‌گذاریم. انواع دیگر زعفران قیمت ارزان‌‌تری دارند اما در حالت کلی، قیمت زعفران مثل طلاست، البته ارزش آن هر سال زیاد و کم می‌شود.»

فروش گل‌های زعفران پرسودتر است
با این اوصاف و قیمت‌‌های نجومی زعفران، سئوال این‌جاست که سود در فروش گل زعفران است یا زعفران‌‌های پاک شده:«مسلما فروختن گل زعفران برای پرورش دهندگان پر سودتر است چرا که هزینه و زمان، صرف پاک کردن آن نمی‌‌کنند.هر کیلو گل زعفران حدودا ۵۰ تا ۵۵ هزار تومان فروخته می‌‌شود. البته این قیمت بستگی به ریز و درشتی گل هم دارد. اگر گل‌‌ها ریز باشند به قیمت پایین‌‌تری فروخته می‌شوند. در کل زعفران سود خوبی دارد به شرطی که مسئولان مربوطه ما را حمایت کنند و ما بتوانیم در شرایط بهتری این محصول را آبیاری کنیم و آن را به ثمر برسانیم.»

چگونه زعفران صادر کنیم؟
زعفران از گیاهانی است که پرورش آن مجوز نمی‌‌خواهد مگر اینکه بخواهید صادر کننده‌‌ی آن باشید. در این صورت باید یک شرکت تاسیس کنید و مجوزهای مربوط را از وزارت جهاد کشاورزی دریافت کنید:« جهاد کشاورزی برای این‌که به شما مجوز صادرات زعفران بدهد زمین، خاک و نوع محصول را مورد آزمایش قرار می‌‌دهد و بعد از مدت نه چندان طولانی، که بستگی به خودتان و زمین تان دارد، به شما اجازه‌‌ی صادرات می‌‌دهد آن هم به شرطی که بسته بندی شما در خور صادرات باشد و مهم‌تر از آن شما برندی برای خودتان ثبت کرده باشید.
اما در این حرفه بیشتر کشاورزان، پول صادرات محصول را ندارند اگر کسی بتواند هم پرورش دهنده باشد و هم صادر کننده نانش در روغن است .
با این حال کسانی هم که نمی توانند صادر کننده باشند این محصول را به مشتریهای به خصوصی که توان صادرات دارند می‌فروشند ، با این حال هنوز هم ایرانی ها، آلمانی‌ها و چینی‌ها زعفران را به صورت مستقیم از کشاورزان ایرانی خریداری می‌‌کنند و بعد هم صادر می‌‌کنند. این بهترین روش برای بیشتر کشاورزان است تا پول بیشتری به دست بیاورند.»
منبع
گلسا سادات بحری
مجله همشهری سرنخ