پولدارشو
مهدی رسولی
خاک شناسی چیست ؟ و کار خاک شناس چگونه است؟
خاک، ترکیب پیچیده ای است که در شاخه های مختلف از علوم، مورد بررسی قرار میگیرد. کار خاک شناس عمدتا بررسی جنبه های زیستی خاک می باشد اما مثلا مهندسان عمران بیشتر به مسایل فیزیکی خاک از جمله درجه سختی آن می پردازند.
از سوی دیگر خاکها سیستمهای اکولوژیکی فعالی هستند که وظیفه نگهداری گیاهان را بر عهده دارند و تامین کننده آب و مواد غذائی برای گیاهان می باشند و از سوی دیگر هوای لازم برای نگهداری و رشد انبوه میکروارگانیسم هائی که در چرخه ماده های حیاتی دخالت دارند، بوسیله خاک تامین می شود.
از دید مهندسین کشاورزی یا خاک شناسان، خاک یک ترکیب پیچیده از ماده های بیوژئوشیمیائی محسوب میشود. متخصصین خاک شناسی سعی می کنند تا حد امکان شرایطی را فراهم کنند تا گیاهان در آن امکان رشد و نمو یابند و از این طریق نه تنها امنیت غذائی ملتها را تامین کنند بلکه جلوی سیلابها و طوفان ها نیز گرفته شود و از بروز خسارات ناشی از بلایای طبیعی که به استفاده بی رویه انسان ها از طبیعت برمی گردد جلوگیری گردد.
از نظر لغوی خاک شناسی، دانش مطالعه و طبقه بندی خاک بر اساس خصوصیات فیزیکی (مانند بافت یا ساختمان(، شیمیایی (مانند هدایت الکتریکی محلول خاک و میزان سدیم موجود) و زیستی آن است. دانش خاک شناسی، خاک را به عنوان ترکیب طبیعی بسیار پیچیده، که از هوازدگی فیزیکی و بیوشیمیایی سنگ ها بوجود آمده مورد بررسی قرار میدهد.
یک خاک شناس، خاک را به عنوان یک ترکیب مطالعه میکند و کاربردهای آن را مد نظر قرار نمیدهد. خاک شناسی به ما کمک میکند بهترین کاربرد ممکن را برای خاکهای مناطق مختلف تعیین نماییم، از آن حفاظت کنیم و کیفیت آن را افزایش دهیم. علاوه بر این،خاک شناسی شیوههای کشت بدون خاک گیاهان را نیز در بر میگیرد. پژوهشگران رشته خاک شناسی با بررسی مواد و شرایط مورد نیاز زندگی گیاهان، امکان رشد گیاه در محیطهای بدون خاک را فراهم میکنند.
وظایف خاک شناس
کارشناسان خاک شناس میزان مواد غذایی موجود در خاکهای مناطق مختلف را بررسی میکنند و بهترین راه افزایش میزان مواد مورد نیاز و کاهش آثار سوء موادی که میزان آن از حد طبیعی بیشتر است را بیان میکنند و در صورتیکه خاک از لحاظ مواد غذایی متعدد دچار کمبود باشد، راه حلهای ترکیبی (مانند کود فسفات آمونیوم)ارایه میدهند.
خاک شناسان میتوانند با شیوههای غیر عادی، مثلاً با اضافه نمودن گچ به خاک سدیمی و شستشوی مداوم آن، ساختار شیمیایی و با شخم مناسب و اضافه نمودن کودهای گیاهی به خاک، ساختار فیزیکی آن را بهبود بخشند. آنها گیاهان و جاندرانی را که میتوانند باعث بهبود کیفیت خاک از نظر شیمیایی یا فیزیکی شوند را براساس نوع خاک پیشنهاد میکنند. مثلاً برای خاکهایی که دارای کمبود نیتروژن هستند شبدر یا یونجه پیشنهاد میکنند و برای خاکهایی که به شدت فشرده شدهاند ولی ساختار شیمیایی مناسبی دارند کرم خاکی پیشنهاد میکنند.
آقای مهندس حسینی، خاک شناس، درباره وظایف مهندسین خاک شناس می گوید :
“فعالیت در زمینه فرسایش و حفاظت خاک، در حوزه های فعالیت متخصصین خاک شناسی است. جالب است بدانید در یک برنامه حساب شده علمی به موازات احداث یک سد، فعالیت متخصصین حفاظت خاک و آبخیزداری شروع میشود. چرا که این دانشمندان سعی بر این دارند که فرسایش خاک یعنی کنده شدن بیش از حد و حرکت خاک را که فراتر از روند طبیعی آن صورت میگیرد را کند یا متوقف کنند و خاک را تثبیت نمایند. چرا که در غیر اینصورت سدهای احداثی به جز انبار رسوب نخواهند بود و طول عمر سدها کاهش یافته که میلیاردها تومان خسارت مالی در بر خواهد داشت. اما خاک از دید مهندس عمران، در زمینه های راه و سد و ساختمان، بحثی دیگر و شاید معکوس است، هر چند در برخی زمینه ها همپوشانی را با کار مربوط به خاکشناسان احساس می کنیم. یک مهندس عمران سعی می کند خاک را فشرده کند یعنی عکس کار یک خاکشناس کار می کند و حتی الا مکان سعی میکند که استحکام آن را بیشتر کند. “
ایشان همچنین در مورد زمینه های مورد مطالعه مهندسی خاک می گوید :
“در رشته شیمی خاک، حاصلخیزی و تغذیه گیاه و کود، بیولوژی و بیوشیمی خاک، فیزیک خاک، رده بندی و ژنز خاک، فرسایش ( آبی و بادی ) و حفاظت خاک و کیفیت خاک و … در کلیه سطوح مورد بحث و تحقیق موشکافانه قرار گرفته و این رشته را به رشته ای حیاتی، ظریف اما کاملاً فنی و استراتژیک در دنیا مطرح ساخته است. متاسفانه در زمینه های ذکر شده شکاف بین کشورهای پیشرفته با سایر کشورها زیاد است که تلاش و همت بزرگی را از محققین و مسئولین می طلبد. بعنوان مثال مشکلاتی همچون سیل هائی مثل گلستان و سایر فجایع برای اکثر کشورهای پیشرفته کاملاً حل شده است. “
شرایط محیط کار خاک شناس
یک متخصص خاک شناسی ممکن است در یک کارخانه تولید کود فعالیت کند که در این صورت بیشتر وقت خود را در کارخانه می گذراند و یا اینکه در آزمایشگاه های خاک شناسی مشغول آزمایش نمونه های مختلف خاک و اعلام نظر در خصوص ویژگی های آن باشد.
همچنین خیلی از مواقع مهندس خاک شناس (مهندس کشاورزی)برای بررسی خاک یک منطقه، به آنجا سفر کرده و در محل مورد نظر اقدام به تحقیق و بررسی و در صورت نیاز نمونه برداری می کند.
تحصیلات لازم برای ورود به شغل خاک شناسی
فارغ التحصیلان انواع گرایش های مهندسی کشاورزی به ویژه مهندسی کشاورزی گرایش خاک شناسی می توانند وارد این شغل شوند.
شخصیت شناسی خاک شناس
به طور کلی اگر عاشق خاک و طبیعت هستید. اگر فعالیت در مزارع و محیط های خارج از شهر را دوست دارید و اگر به محیط زیست علاقه مندید، شغل خاک شناسی برای شما مناسب است. اما در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
منبع: