پولدارشو(http://pooldarsho.ir):
آنها با «آفت» پولدار شده اند، شاید این تیتر خنده دار به نظر برسد اما حقیقت دارد. اصغر رحیمی و همکارانش توانسته اند از آزولا ، سرخسی که این روزها از آن به عنوان آفت مرداب انزلی و نابود کننده چرخه حیات در این مرداب یاد می شود، عصاره ای تولید کنند که آنها را به پول می رساند . اگر می خواهید بدانید که سرخس چطور می تواند آدمها را پولدار کند گفت و گوی ما با این مهندس سختکوش ایرانی را بخوانید.
آزولا چیست؟
«آزوالا سرخسی است که از نظر ترکیبات به شدت شبیه جلبکهای قهوهای و سبز است. تا بیست سال پیش این سرخس در ایران وجود نداشت، همان سال ها بود که محققین برنج در شمال ایران برای کنترل علفهای هرز در شالیزارها و همچنین تغذیهی ماهیان، دنبال گیاهی می گشتند تا نیتروژن آب را تثبیت کند و از طرفی هم علوفهای برای دام و طیور منطقه باشد. آنها در فیلیپین و هندوستان، سرخس آزولا را با همین مشخصات پیدا کرده و به ایران آوردند.»
دکتر اصغر رحیمی متخصص علوم کشاورزی و زراعت ، که این روزها از این سرخس کودی گرانبها را تولید می کند این توضیحات را در ابتدای مصاحبه امان می دهد .
داستان اما طولانی تر از ورود این سرخس به ایران بود، آقا یا خانم سرخس آزولا پس از گذشت مدتی نه چندان طولانی از مهمانی اش در مرداب های ایران، تبدیل به دشمن محیط زیست شد و در این زمان بود که آقای رحیمی و همکارانش در این مورد دست به کار شدند، آنها از تکثیر بی رویه این سرخس استفاده کردند :« بعد از مدتی آزولای وارداتی آنقدر بی رویه تکثیر شد که دیگر هیچ کس نمی توانست جلوی آن را بگیرد. درست است که این سرخس می تواند مفید باشد اما تکثیر بیش از حد آن ضررهای زیادی به محیط زیست وارد می کند. آزولا وقتی به ایران آمد دشمن طبیعی خاصی نداشت و به سرعت خودش را با آب و هوای ایران وفق داد و آنقدر تکثیر شد که دیگر هیچکس نتوانست جلویش را بگیرد، به این ترتیب این سرخس خودش به علف هرز مرداب ها تبدیل شد.
سرخس آزولا رفته رفته روی سطح آب تکثیر شد و اکوسیستم را به کلی به هم ریخت چرا که حضورش در سطح آب ، موجب نرسیدن نور به قسمتهای پایینی و جلوگیری از تکثیر پلانکتونها (هر تودهای از جانداران که در لجهی دریاها و اقیانوسها یا آب شیرین زندگی کنند) شد. از طرفی باعث شد اکسیژن لازم از طریق هوا به ماهیان و موجودات زیر آب نرسد و در نتیجه آنها یکی یکی تلف شدند. این مسئله باعث شد که چرخه ی طبیعی با حضور آزولا بهم بریزد.
سرخسهای گران قیمت
«آزولا» میتواند در چرخهی طبیعی حیات دست ببرد و آن را به خطر بیندازد، برای همین کم کم کارشناسانی شبیه آقای رحیمی دست به کار شدند تا بتوانند از تکثیر بی رویه این موجود به بهترین نحو استفاده کنند.آنها برای اولین بار، چند میلیون تومان هزینه کردند تا سرخس ها را برای تبدیل شدن به خوراک دام و طیور آماده کنند اما ضرری که در این کار با آن مواجه شدند باعث شد تصمیمشان برای ادامه کار تغیر کند«اوایل کار شروع کردیم به تحقیق دربارهی آزولا و متوجه شدیم در دیگر کشورها از این گیاه به عنوان خوراک دام و طیور استفاده می کنند، خیلی هیجان زده شدیم و شروع به جمع آوری آزولادر مردابهای شمال ایران کردیم. با زحمت زیاد، این گیاه را جمع آوری کردیم، از آن به بعد، چرخه ی تبدیل آزولا به خوراک دام آغاز شد، وقتی آزولاها را خشک کردیم، با موضوع عجیبی مواجه شدیم. جمع آوری و تبدیل آزولاها به خوراک دام، بیش از تصور ما هزینه می برد و در نهایت غذای تولید شده به قیمت کیلویی هفت هزار تومان به دست دامداری ها و مرغداری ها رسید. برای همین شرکتهای پرورش دام و طیور علاقه چندانی به خرید این خوراک برای دام و طیور نشان ندادند و این در حالی بود که این ماده ی غذایی، بهترین خوراک برای دام و طیور محسوب می شود»
سود، بعد از ضرر
بعد از این ضرر، آقای رحیمی شروع به تحقیق می کند تا در مورد گیاه آزولا اطلاعات بیشتری بدست بیاورد: «زمانی با آزولا آشنا شدم که همهی محققان از آن به عنوان بهترین غذای دام و طیور یاد می کردند. البته آزولا بهترین غذای ممکن برای دام و طیور است اما تبدیل آن به خوراک دام به شدت هزینه بر است تا جایی که قیمت آن برای مصرف کننده در هر کیلو هفت یا هشت هزار تومان در می آمد.، چه کسی حاضر است برای دام و طیور خود این همه پول خوراک بدهد؟ برای همین ما هم ضرر کردیم. ضررمان سنگین بود اما من با خودم فکر کردم حتما از این گیاه می توان سود برد. برای همین شروع به تحقیق در مورد استفاده های دیگر از این سرخس ناشناخته کردیم.»
آزولا را به کود تبدیل کنید
بیش از ۹۵ درصد از وزن گیاه آزولا آب است و زمانی که خشک می شود حجم بسیار کمی دارد، البته نا گفته نماند که دام و طیور علاقه زیادی به خوردن خیس آن نشان نمی دهند، از طرفی جمع آوری این گیاه نیاز به نیروی انسانی و قایق دارد و حالا سئوال این است که از این گیاه پر هزینه، چگونه می تواند سود خوبی بدست آورد؟« زمانی که متوجه شدیم تبدیل آزولا به خوراک دام و طیور سود چندانی ندارد خواص دیگر آزولا را بررسی کردیم. طی تحقیقات زیادی متوجه شدیم آزولا را می توان با هزینه ی کمتری به کود جلبکی تبدیل کرد و چون اولین گروهی بودیم که این کار را انجام می داد موفق شدیم اختراعمان را ثبت کنیم.»
کشف روش استفاده درست از آزولا
از اینجا به بعد، آزولا وارد چرخه ی عجیبی به نام عصاره گیری شد. در این چرخه، آزولاها دسته دسته وارد دستگاههای مخصوص عصاره گیری شدند. عصارهای که به کودهای شیمیایی تزریق می شد تا از تنشهای گیاهی جلوگیری کند:« زمانی که شروع به عصاره گیری کردیم بارها و بارها روشهای مختلف عصاره گیری را امتحان کردیم و درسرانجام بهترین و کم هزینه ترین روش عصاره گیری را کشف کردیم. بعد از آن ، زمان آن رسید که این کود را جایگزین کودهای شیمیایی وارداتی و گران قیمت کنیم.»
آزولا نیازی به کشت ندارد
«آزولا» این روزها وارد چرخه ی اقتصادی شده و برای پرورش دهندگانش سود خوبی را رقم زده است این گیاه محیط کشت خاصی نمی خواهد. در واقع اصلا لازم نیست خودتان را به زحمت بیندازید و دست به کشت آن بزنید این سرخس به صورت خودرو در مرداب ها ،دریاچه ها و شالیزارهای شمال ایران وجود دارد تنها شما باید زحمت جمع آوری آن را بکشید، آن را از مرحله عصاره گیری بگذرانید و برایش بازاریابی کنید:« آزولا نیازی به کشت ندارد، در دریاچههای کنار شالیزار ها می توان آن را پیدا کرد. جمع آوری آن آزاد و برای محیط زیست به شدت مفید است.تنها برای جمع آوری این جلبک باید مقداری هزینه کنید. بعد از آن باید آنها را در دستگاه خاصی خشک کنید، در این فرایند هر ۵۰۰ کیلو آزولای خیس تبدیل به ۲۵ کیلو آزولای خشک می شود.برای تولید کود جلبکی، آزولا را باید در دمای زیر ۵۰ درجه خشک کرد تا اسید آمینه هایش از بین نرود. سپس عصاره آن با مواد دیگر غنی می شود و سپس وارد بازار می شود.»
پاداش دو سال تلاش
کارخانه عصاره گیری آزولا تقریبا شبیه کارخانه تولید چای است، با دستگاههای پیشرفته ترو هزینه ی کمتر نسبت به تولید انبوه چای.
کنار این کارخانه، گلخانهای هم برای تولید گیاهان مختلف وجود دارد ، وقتی درباره گلخانه می پرسم دکتر رحیمی می گوید کسانی که می خواهند وارد این کار شوند لازم نیست حتما در کنار کارخانهشان ، گلخانه داشته باشند چرا که این گلخانه تنها به منظور آزمایش این کودها و بازاریابی برای فروش تاسیس شده: « در ابتدا بازیاریابی برای فروش این کود کار آسانی نبود. چرا که خیلی ها هیچ اطلاعی درباره این کود نداشتند و ما خودمان شروع به بازاریابی کردیم. برای این کار هم گلخانه ی کوچک و استخر کوچکی را به کار گرفتیم و خودمان شروع به کشاورزی کردیم.
رفته رفته کشاورزان دیگر با دیدن محصولات ما با این کود و مزایای آن آشنا شدند و این روزها این کود جای خودش را میان کشاورزان باز کرده و شاید به اندازه ی گذشته دیگر لازم نباشد تا زمان زیادی را برای توضیح درباره این کود جلبکی به کشاورزان صرف کنیم.ما بازار هدفمان را خوب می شناختیم برای همین هم توانستیم با دوسال تلاش و آزمایش موفق شویم. عصاره این کود ، روی خاک پاشیده می شود تا گیاه را از بیماری ها و تنشهای گوناگون حفظ کند.»
کپی نکنید لطفا
اگر تا به اینجا از سرخس آزولا خوشتان آمده و دوست دارید دست به جمع آوری و تولید آن بزنید باید بگویم به توصیههای اصغر رحیمی توجه کنید :«اول ازهر چیزی کسانی که می خواهند دست به این کار بزنند باید تخصص مربوط در زمینه ی کشاورزی را داشته باشند و در قدم دوم باید از شرکت ما که این اختراع را ثبت کرده مجوز لازم را بگیرند. بعد از آن میتوانند روشهای عصاره گیری و تولید کود شیمیایی را امتحان کنند تا به روش درست برسند. این مراحل برای این است که کسی از روی اختراع ما کپی برداری نکند. در نهایت این افراد می توانند وارد بازار کسب و کار سرخس آزولا وارد شوند.»
آزولا ریسک پذیر نیست
اصغر رحیمی به عنوان یکی از متخصصین کشاورزی و تولید کودهای جلبکی درباره هزینههای مربوط به جمع آوری ، عصاره گیری و تولید کود جلبکی توضیح می دهد. توضیحاتی که نشان می دهد تولید کود جلبکی از آزولا حسابی پر سود است به شرط آنکه راه درست را طی کند:«تولید آزولا به صورت انبوه در کمترین حالت ممکن بیست تا سی میلیون تومان هزینه بر می دارد تمام این هزینه ها ، بابت جمع آوری این گیاه و خرید دستگاه خشک کن، عصاره گیری و خرید مواد افزودنی صرف می شود.
هرلیتر از این کود به قیمت سی تا سی پنج هزار تومان در بازار فروخته می شود. برای کسانی که این کود را تولید می کنید هزینه ی جمع آوری هر لیتر حدودا هفت هزار تومان و هزینه عصاره گیری و تولید کود هم حدودا پنج هزار تومان می شود برای همین تولید آزولا با سود خوبی همراه است.ناگفته نماند خود ما با تولید هزار لیتر وارد بازار شدیم و هنوز هم برای تولید مقدار بیشتری از این کود تازه وارد به دنیای کشاورزی ریسک نکرده ایم.چرا که نمی توانیم حدس بزنیم تولید مقدار بیشتر می تواند به همین نسبت سود بیشتری را به همراه داشته باشد. »
منبع
گلسا سادات بحری در همشهری سرنخ
