مشاغل خانگی (منبت کاری)
منبت کاری
منبت کاری، کنده کاری روی چوب است. منبت کاری روی چوب از قدیم در ایران رواج داشته است از آثار سنگی شوش و تخت جمشید پاره ای از کنده کاری روی چوب دیده می شود. اما از آنجا که چوب از جمله محصولاتی است که بر اثر مرور زمان از میان می رود لذا نمونه های قدیمی آن به وفور یافت نمی شود. قدیمی ترین درب چوبی منبت کاری شده اکنون در موزه «اکبرآباد» هندوستان نگهداری می شود. این درب متعلق به کاخ سلطان محمود در غزنه است. مطالعه دقیق درب های چوبی نشان می دهد که هنر منبت کاری و هنر گچ بری از نظر موضوع تزئینات، اختلافات زیادی نداشته اند. متأسفانه در عصر حاضر رفته رفته، استفاده از نقوش اصیل که شامل طرح های اسلیمی و ختایی یا گل و بوته است رو به فراموشی می رود و طرح های خارجی جای آنها را می گیرد. (مینو واثقی، ۱۳۷۴،۱۴۳و ۱۴۲)
کنده کاری روی چوب امروزه در بیشتر نقاط ایران، مخصوصاً آباده که بین اصفهان و شیراز قرار دارد ساخته می شود. دانشکده هنرهای زیبا در تهران و هنرستان های شیراز و اصفهان برای نگهداری این صنعت باستان رشته کنده کاری چوب (منبت کاری) را تدریس می کنند چون محصولاتی که بدست می آید برای جهانگردان و خرید هدیه و یادگاری بسیار مورد تقاضاست. (هانس ای ولف، ۱۳۷۲، ۸۴)
شرح شغل :
منبت کاری عبارتست از کنده کاری روی چوب، یعنی منبت کار، در طبیعت تصرف می کند و تخیل خود را بر آن اعمال می کند. هر چند گل و شاخه و برگ ها از طبیعت گرفته می شوند اما مانند آنها در طبیعت نیست. از جمله اشیاء کنده کاری شده مانند: کشکول درویش ها، صندوق، تخته شطرنج و یا تخته نرد می باشد. لازم به ذکر است که جهت افزایش کیفیت محصول باید این کار را با ظرافت و دقت کامل انجام داد. به همین دلیل اگر این کار در طول روز انجام گیرد تمام خطوط و جزئیات نقشه دیده شده و در ضمن به بینایی چشم آسیبی وارد نمی شود.
فعالیت هایی که در این کار صورت می گیرد عبارتست از:
طرح دلخواه را بر روی سطح چوب قرار داده و خطوط آن را معین کرده و از زمینه جدا می کنیم، و به دنبال آن زمینه کار بوسیله مغار گود می شود، زمینه فوق باید بوسیله چکش و مغار کنده کاری شود. سپس سطح کار از طریق سمباده نرم، صاف و صیقلی شده در مرحله آخر جهت محفوظ ماندن طرح کنده کاری شده در مقابل هوا، باید بوسیله پلیستر روغن کاری شود.
الزامات یا مقدمات مورد نیاز جهت راه اندازی شغل:
ابتدا باید دوره آموزشی به مدت ۶ ماه (۶۰۰ ساعت) جهت دریافت مدرک درجه ۲ طی شود سپس هر چه تجربه بیشتر شود کیفیت محصول افزایش می یابد. در ضمن ابزار مورد نیاز در این کار عبارتست از: چوب، گیره، مغار (وسیله ای است برای تراشیدن چوب)، سوهان، چوب ساب، چکش، روغن دان، سنگ نفت.
ویژگی های متصدی شغل:
گذراندن دوره آموزشی به مدت حداقل ۶ ماه و داشتن علاقه، حوصله و پشتکار فراوان.
نیازمندی های آموزشی شغل:
۱- آشنایی مقدماتی با انواع چوب و ابزار کار به صورت شفاهی به مدت ۲۰ ساعت؛
۲- نحوه چسباندن طرح بر روی چوب و مشخص کردن خطوط به صورت عملی به مدت ۴۰ ساعت؛
۳- نحوه کندن چوب بوسیله ابزار کار به صورت عملی به مدت ۰ ۴۰ ساعت؛
۴- نحوه صاف و صیقلی کردن به صورت عملی به مدت ۱۰۰ ساعت؛
۵- نحوه پلیستر کردن به صورت عملی به مدت ۴۰ ساعت.
نتایج حاصل از راه اندازی شغل:
۱- نتایج اقتصادی شامل: بهبود وضعیت اقتصادی خانواده و محل ایجاد درآمد و کاهش بیکاری؛
۲- نتایج فرهنگی شامل: بهبود و ارتقاء سطح فرهنگی و اشاعه فرهنگ.
مراجع ذیربط در رابطه با راه اندازی شغل و نقش هر یک:
۱- سازمان صنایع دستی جهت خرید محصولات ساخته شده (با کیفیت عالی) از هنرمندان برای صادرات؛
۲- سازمان فنی و حرفه ای جهت آموزش این هنر به متقاضیان و ارائه مدرک؛
۳- دانشگاه ها و آموزشگاه های خصوصی جهت آموزش این هنر؛
۴- مراکز تجاری جهت خرید و فروش وسائل لازم؛
۵- اداره کار جهت دریافت مجوز کار و دریافت وام؛
۶- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جهت راه اندازی نمایشگاه ها.