جلال الدین شمسایی
یک دستگاه جوش، یک نقاب ایمنی و چند کابل و انبر چیزهایی است که میتواند شما را به تبدیل به یک جوشکار فنی کند، کسی که معمولا بیکار نمیشود و برای زحمتی که میکشد پول خوبی هم دریافت میکند.
برای سر درآوردن از فوت و فن جوشکاری هیچکس بهتر از استاد کوکبی – پدر جوشکاری ایران- نمیتواند راهنمایمان باشد. کسی که اعتقاد دارد میشود کار را با دو میلیون شروع کرد و در بدترین شرایط در همان دو ماه اول، تمام سرمایه اولیه را برگرداند.
پدر جوش ایران
برای صحبت با استاد امیرحسین کوکبی روانه دانشگاه صنعتی شریف می شوم، خیابان دکتر مجتهدی، دانشکده مواد و متالوژی.
در هر نقطه ای از دانشگاه نامی از دکتر مجتهدی بود، کسی که اولین بار به آقای کواکبی پیشنهاد داد در زمینه جوشکاری تحصیل کند و مدرک دکترا بگیرد.
استاد کواکبی متولد ۱۳۲۶ است و گرد سپیدی نشسته روی موهایش، حاصل زحمات ۶۸ سالهاش دریافت عنوان «پدر جوشکاری ایران » و تبدیل شدن به یکی ازچهره های ماندگار در تاریخ مهندسی جوش ایران است.
درس خواندن برای جوشکاری
در حالیکه خیلیها اعتقاد دارند ساخت در و پنجره، نیازی به تحصیلات آنچنانی ندارد اما پدر جوشکاری ایران نه تنها خودش در این رشته تحصیل کرد بلکه اسباب راهاندازی این رشته در دانشگاه را هم فراهم کرد.
با او یکراست رفتیم سراغ مقدماتی که لازم است یک نفر آنها را بگذراند تا به جوشکار تبدیل شود. قدمهایی که دکتر کوکبی برای ما شمرد، را مرور میکنیم شاید شما هم جزو کسانی باشید که تصمیم دارید با توجه به تواناییهایی که دارید وارد این رشته شوید.
آموزش ببینید
افرادی که تمایل دارند در زمینه جوشکاری مشغول به کار شوند می توانند به صورت شخصی یا استخدامی کارشان را شروع کنند. اولین قدم برای شروع کار این است که به مراکز آموزش فنی و حرفه ای بروید و آموزش های تئوری و عملی جوش دادن را به خوبی یاد بگیرید.
«در این مراکز دوره های ۱۵۰ساعته برای کارآموزان برگزار میشود که ۲۰ درصدش تئوری و بقیه عملی و کار با دستگاه جوش است. یعنی شما می توانید در یک زمان شش ماهه و با هزینه کردن ۱۵۰ هزارتومان یک جوشکار نیمه حرفهای بشوید».
یکی از مزایایی که جوشکاری دارد و آدم را قلقلک میدهد تا آنرا به عنوان شغل انتخاب کند، کم هزینه بودن یادگیری و سرمایه اولیه و پرسود بودن آن است.
پدر جوشکاری ایران می گوید اگر کسی بتواند کار با دستگاه های جوش را به خوبی یاد بگیرد با سرمایه ای کم و یک کانکس کوچک هم می تواند کار خودش را راه بیندازد.
«یک کارگاه کوچک ۳۰ متری، زیر پله و یا حتی زیرزمین خانه های ویلایی، برای این کار مناسب است و اگر کسی کمی علاقه و ذوق هنری برای این کار داشته باشد، میتواند به راحتی درآمد میلیونی داشته باشد و برای چند نفر دیگر هم شغل ایجاد کند، یعنی دو سه نفر باهم یک کارگاه بگیرند و کارشان را شروع کرده و هر روز به وسعت کارشان اضافه کنند و سود بیشتری به دست بیاورند.
ذوقی که پولساز است
“طرح های تزئینی روی نرده و حفاظ ها، درست کردن قفس پرندگان و همچنین اسباب بازی و دکوری های ساده که با مفتول فولاد زنگ نزن به راحتی تولید می شوند، فقط بخشی از کاری است که میتوان با دستگاه جوش انجام داد.
انجام این کارها زمان زیادی نمیبرند و فقط کافی است در ترکیب رنگها و طرحها کمی ذوق به کار ببرید. با جوش دادن وسایل ساده ای مثل واشر و حلقه و … می توانید موتور و دوچرخه و یا اسباب بازی های فلزی درست کنید و به اسباب بازی فروشی ها بفروشید یا سبدهای جلوی سینک ظرفشویی و سبدهای کشویی کابینت که نیاز به جوشکاری دارند را خودتان بسازید.
حتی می توانید با بعضی از کارخانه های تولید قطعات موتورسیکلت و دوچرخه قرارداد ببندید و بخشی از کارهای مربوط به جوشکاری آنها را انجام دهید. در واقع انجام این کارها سرمایه اولیه آنچنانیای نمی خواهد.»
با دو میلیون شروع کنید
یک دستگاه ساده ترانس جوش ۳۰۰ هزارتومان قیمت دارد. البته دستگاه های جوش قیمت های بالاتری هم دارند که بهترین آن دستگاه جوش آرگون است که قیمت آن به ۱۲ میلیون تومان هم میرسد، اما برای شروع کار ، همان دستگاه جوش ساده هم کافی است.
«دستگاه جوش آرگون بیشتر مناسب جوشکاری برای فولاد زنگ نزن است. البته دستگاه های ساده جوش هم انواع کارهای جوشکاری را انجام می دهند ولی کیفیت و زمان انجام کار با دستگاه های مختلف طبیعتا فرق میکند، یعنی ممکن است شما جوشکاری روی یک کار را با دستگاه جوش آرگون در مدت زمان یک هفته تمام کنید و با دستگاه ساده ترانس جوش ، در یک ماه. حتی می توان با کپسول گاز اکسیژن، گاز استیلن و یک مشعل که قیمت آن پانصدهزارتومان می شود ، کار جوش زدن را به راحتی انجام داد که همه اینها بستگی به شخص جوشکار دارد».
تا اینجای کار شما حداقل به دومیلیون تومان پول احتیاج دارید تا وسایل اولیه جوشکاری را تهیه کنید و در یک زیرپله کارتان را راه بیندازید.
ترازوی عرضه و تقاضا
اگر برای شروع کار دچار سردرگمی هستید و نمیدانید از کدام قسمت استارت کارتان را بزنید کافی است این توصیه پدر جوشکاری را آویزه گوشتان کنید تا به موفقیت برسید: «بعد از کارگاه زدن باید ببینید نیاز بازار چیست تا برای تولید کارتان، توجیه فنی و اقتصادی مناسب داشته باشید.
مثلا اگر بخواهید یک کتری استیل تولید کنید باید ببینید که مصرف این کتریها در کشور چقدر است؟ چند شرکت در حال حاضر این کتری ها را تولید می کنند و اینکه چقدر از آنها وارداتی هستند؟ اگر تمام اینها را در نظر بگیرید و درباره کاری که قرار است انجام بدهید خوب بازاریابی کنید، میتوانید یک کار درست و حسابی با درآمد عالی راه بیندازید:« چند سال پیش بود که یکی از شاگردانم با استفاده از وسایل ساده جوشکاری و همچنین خریدن یک دستگاه پرس شروع کرد به تولید جا روغنی؛ همین جا روغنی های کوچک که در فصل تابستان برای روغنکاری کولر استفاده می کنید. آن هم در یک کانکس کوچک اجارهای. الان برای خودش یک کارگاه دست و پا کرده و با تولید همین جا روغنی ماهیانه چند میلیون تومان درآمد دارد. برای همین در کارجوشکاری ایده برای شروع کار، جزء مهمترین عواملی است که درآمد شما را افزایش میدهد.”
البته این را هم یادتان نرود که برای شروع کار باید از اداره صنایع و معادن شهری که می خواهید فعالیتتان را در آنجا شروع کنید مجوز بگیرید. این کار هزینه زیادی ندارد اما کمی زمان بر است و بهتر است قبل از شروع کار حتما مجوزتان را بگیرید.
کسانی که جوشکاری رشته تحصیلیشان است بخوانند
• اگر دوست دارید مانند آقای دکتر در رشته جوشکاری تحصیل کنید اما فکرتان این است که جوشکاری تحصیلات نمیخواهد، سخت در اشتباه هستید. جوشکاری با مدرک از شما متخصصی میسازد که در تمام پروژهها او را به قول معروف روی دست میبرند. ماجرای کسب درآمد برای متخصصان رشته جوشکاری ماجرای دیگری است که از زبان استاد کوکبی میخوانید:”کسانی که دیپلم، کاردانی، کارشناسی و فوق لیسانس جوشکاری دارند هم در این زمینه فعالیت هایی دارند که بر اساس مدرک تحصیلی و اطلاعات علمی کارشان متفاوت است. مثلا یک دیپلم جوشکاری می تواند به عنوان بازرس جوش در کارخانجات استخدام شود:«کار بازرس جوش، تستهای مختلف روی جوشکاری های انجام شده است تا ببیند جوش سالم است یا نه. یکی از نیازهای جدی در صنعت برای این که ضریب اطمینان قطعات ساخته شده تست شود حضور یک بازرس جوش است».
• اما کسانی که کارشناسی جوشکاری دارند بیشتر بحث های تئوری در این زمینه را یاد می گیرند و میتوانند به عنوان معلم در هنرستان ها و مراکز آموزشی به کار گرفته شوند، علاوه بر این کسانی که مدرک کارشناسی جوشکاری داشته باشند می توانند در واحدهای مختلف صنعتی مانند سازههای فلزی برای پل ها، برج ها و لوله های انتقال آب و گاز و همچنین در شرکت های تاسیسات هیدرو مکانیکال برای سدها و نیروگاه ها کار پیدا کنند، کاری که درآمد آن ماهیانه بین ۳ تا ۵ میلیون تومان است.
• «بچههای کارشناسی ارشد جوشکاری هم اطلاعات وسیعتری درباره جوشکاری دارند و با انواع فرآیندها باید آشنا باشند. مثلا اگر یک جوش ترک بخورد باید بتواند نسخهای بنویسد و بگوید راه حل افزایش مقاومت جوش چیست، یا باید بداند که دو فلز غیر هم جنس مثل مس و آلومینیوم با چه تکنیک و چه راههایی با هم جوش می خورند».
با امیرحسین کوکبی مدرس رشته جوشکاری بیشتر آشنا شوید
شاگرد ممتاز شریف
آقای امیرحسین کوکبی در هندوستان به دنیا آمده و تا ۵ سالگی همانجا زندگی کرده است. بعد از آن به یزد آمد و دوران دبستان تا دبیرستان را در شهر آبا و اجدادی اش گذراند. اما حضورش در دانشگاه ماجرای جالبی دارد که خودش برایمان این طور تعریف می کند:«دوست داشتم برای ادامه تحصیل به دانشگاه افسری بروم. شرایط دانشگاه افسری برای بچه هایی که پدرشان نظامی بود و بچه های شهرستانی، بسیار مناسب بود، با این حال در آن زمان برای ورود به دانشگاه خیلی سخت می گرفتند و باید حتما یک مقام کشوری مثل فرماندار یا استاندار و یا یک وکیل تایید می کرد تا وارد دانشگاه شوی».
استاد کوکبی می گوید با سختی زیاد در دانشکده افسری قبول شده اما برای جفت و جور کردن مدرک و ثبت نام یک نصف روز دیرتر رسیده و برای همین ثبت نامش نکرده اند و این اتفاق کلا مسیر زندگیاش را عوض کرده است.
متالوژی خواندم
«سال بعد کنکور دادم و به دانشگاه صنعتی شریف رفتم و ثبت نام کردم. در آن زمان دانشکده برق دانشگاه شریف با سوربن فرانسه، دانشکده متالوژی با آخن آلمان و … خواهر خوانده بود و اساتید آنها به ایران میآمدند و درسهای تخصصی را تدریس میکردند.
خودم دوست داشتم مکانیک بخوانم اما در رشته مکانیک، تبادل علمی با یکی از دانشگاه های لندن بود و باید زبان انگلیسی را به خوبی یاد می گرفتم. وقتی دیدم نمیتوانم خودم را از نظر زبان به استاد و دیگر دانشجوها برسانم، رشته متالوژی را برای ادامه تحصیل انتخاب کردم.”
استاد کوکبی می گوید یکی دیگر از مزیت های انتخاب این رشته این بوده که چون زبان آلمانی زیاد در ایران جا نیفتاده بود ، برای دانشجوها کلاس زبان آلمانی هم برگزار میکردند و آنها میتوانستند زبان آلمانی را از پایه یاد بگیرند:« چهارسالی که در دانشگاه شریف برای گرفتن لیسانس درس خواندم، همیشه جزو شاگردهای ممتاز بودم، از همان زمان علاقه زیادی به تدریس داشتم و در زمان فراغت به آموزشگاههای شبانه و دبیرستان های روزانه می رفتم و تدریس می کردم. حتی اساتید به دلیل این که از علاقه ام برای تدریس آگاه بودند، جزوه هایشان را به من می سپردند تا برایشان آماده و تنظیم کنم.”
دکترا بدون فوق لیسانس!
«بعد از سه سال، دانشگاه به من بورس ادامه تحصیل در خارج از کشور داد و برای فوق لیسانس به سمت گرایش جوشکاری هدایت شدم. در آن مقطع مرحوم مجتهدی – رئیس دانشگاه- به بهترین دانشگاه های دنیا سر می زد و دانشجوهای برتر ایرانی را برای استخدام در دانشگاه دعوت می کرد اما در زمینه جوشکاری هیچ دانشجوی ایرانی پیدا نشد که این رشته را در ایران پایه گذاری کند. برای همین به من پیشنهاد دادند تا در این رشته ادامه تحصیل بدهم.
در آن زمان استاد کوکبی به دانشگاه استرات گلاید اسکاتلند رفت و زیر نظر یک دکتر هندی شروع به یاد گرفتن اتصالات فلزات و جوشکاری کرد: «اساتید دانشگاه بعد از مدت کوتاهی به من گفتند که اطلاعاتت به اندازهای هست که بتوانی ترانسفر کنی و بدون فوق لیسانس دکترا بگیری. برای همین بعد از چندین ماه به کلاس های پی اچ دی جوشکاری رفتم و مدرکم را گرفتم. در حالی که در دنیا تعداد محدودی از شخصیت های علمی حضور دارند که بدون گرفتن فوق لیسانس، مستقیما دکترا گرفته اند».
رشته تحصیلی جوشکاری
زمانی که استاد کوکبی به ایران برگشت، جوشکاری فقط در هنرستانها و به شکل یک درس کارگاهی تدریس می شد: «بعد از یک ترم تدریس در دانشگاه، به دلیل انقلاب فرهنگی، دانشگاه ها تعطیل شدند، من هم در این فرصت ، تالیف کتاب در زمینه جوشکاری را شروع کردم. البته به غیر از جمع آوری اطلاعات در زمینه جوشکاری، با جهاد دانشگاهی هم همکاری می کردم و اولین کتاب درباره جوشکاری آلومینیوم و چدن را در سال ۶۲ و جوشکاری فولاد را در سال ۶۳ نوشتم».
البته اینها تنها تالیفات پدرجوشکاری ایران نبود چرا که او کتاب تکنولوژی جوشکاری را یک سال بعد از دومین کتابش، تالیف و گردآوری کرد، اثری که هنوز هم در بسیاری از دانشگاه های کشور تدریس می شود: «یکی دیگر از کتابهایی که تالیف کردم و از آن استقبال شد کتاب فرهنگ لغات جوشکاری بود که لغات و اصطلاحات جوشکاری فارسی به انگلیسی را در آن نوشته بودم».
جوشکاری پیشرفته
بعد از پایان انقلاب فرهنگی در دانشگاه بود که بحث ایجاد رشته های مختلف مطرح شد. در آن مقطع وقتی آقای کوکبی موضوع ایجاد رشته جوشکاری در مقطع کارشناسی ارشد را مطرح کرد برخی از افراد گفتند در و پنجره سازی و اسکلت سازی که دیگر فوق لیسانس نمی خواهد! جوشکاری در حد یک درس دو واحدی هم مطرح باشد کافی است.
«وقتی جوشکاری در کشورهای پیشرفته صنعتی را برای هیئت علمی و اساتید توضیح دادم و همچنین قابلیت های آن را برایشان مثال زدم، قبول کردند تا در رشته مهندسی مواد، گرایش جوشکاری را اضافه کنیم، برای همین اولین دوره فوق لیسانس جوشکاری در دانشگاه صنعتی شریف را پایه گذاری کردم و تا الان با ۱۲۰دانشجوی فوق لیسانس در زمینه جوشکاری کار کردهام».
به نقل از مجله سرنخ (همشهری)
2 دیدگاه
نجما
پیشنهاد کار درمورد کار با جوشکاری از قبیل کفی تریلی یا اتاق ماشین کمپرسی
ایمان
سلام
بنده مهندسی بازرسی جوش
از بچگی جوشکاری میکردم
دکتر کوکبی
دکتر حشمت و دکتر تویسرکانی
از اساتید بودن و خدمتشون بودم
لول های بازرسی جوش vt.pt.mt.ut.rt.rti
Hse
متالوگرافی
انالیز قطعات
و تست های مخرب رو هم بخاطرِ علاقه ای ک داشتم هم یادگرفتم و مدرک گرفتم
با اکثر فرایندهای حوشکاری اشنا هستم و کار کردم
حقوق ماهیانه بنده. یک میلیون و سیصد هست
جز نفرات برتر پارک علم و فناوری هستم
و این حرفا فقط از دور قشنگه ک شما میزنید
الکی. تبلیغ رشته جوشکاری رو نکنید.
برید عملی کار کنید ی اوستای با تجربه خیلی چیزای مفیدی بهتون یاد میده
خبری نیست